Se'udi erebistani padishahliqi

Se'udi erebistani padishahliqi heqqide


Dölet nami: se'udi erebistani padishahliqi.
Orni: se'udi erebistani asiyaning gherbiy jenubidiki ereb yérim ariligha jaylashqan bolup, sherqte pars qoltuqigha, gherbte qizil déngizgha tutishidu. Misirning sinay yérim arili, i'ordaniye, kuweyt, behreyin, erep birleshme xelipiliki, oman sultanliqi, yemen démukiratik xelq jumhuriyiti we erep yemen jumhuriyiti bilen qoshna.
Omumi yer kölimi: 2 milyon 250 ming kuwadirat kiliométir bolup, pütün erep yirim arili omomiy yer kölimining beshtin töt qismini igileydu. Pütün memliket nejid, hijaz, najira, xasa we asirdin ibaret besh ölkige bölun'gen.
Nopusi: 25 milyun 570 minggha yétidu.

Dölet bayriqi: se'udi erebistanining bayriqi tik töt bulungluq yéshil bayraq bulup, üstige aq reng bilen «la'ilahe illellahu muhemmedun rosulullah» digen erebche kelime yézilghan. Uning astigha bir qélich toghrisigha quyulghan. Bu bayraqtiki tewhid kelimisi bilen qilich- heqiqet bilen küchke wekillik qilidu.
Se'udi erebistanining dölet bayriqini yer bilen su yüzige tegküzüshke bolmaydu. Bayraq herqandaq shara'itta qet'iy yérim chüshürülmeydu.

Paytexti: riyad shehiri.
Asasliq sheherliri: jidde, mekke, medine, dehran
Tili: erep tili, én'giliz tili we furansuz tilimu köp qollinidu.
Pul birliki: riyal. Parche pul nami helle bulup bir riyal 100 hellige teng.
Dölet bayrimi: 9-ayning 23-kuni (dölet birlikke kelgen kuni)

Diniy itiqadi: se'udi erebistani xelqining mutleq köp qismi islam dinining sünniy mez'hipide. Xasa ölkisi we gherby rayunidiki 60 ming kishi shi'e mez'hipide.
Se'udi erebistani islam dini peyda bolghan jay bolup, islam dinining ikki chong muqeddes jayi mekke bilen medine se'udi erebistanining chigrisi ichige jaylashqan. Her yili dunyaning her qaysi jayliridin milyunlighan musulmanlar bu yerge kélip hej tawap qilidu.

Se'udi erebistani tarixni xatirleshte hijiriye kalindarini qollinidu. Hijiriye kalindari - muhemmed eleyhissalamning mekkidin medinige hijret qilghan waqtidin, yeni miladiye 622-yilidin bashlinidu.
Waqit perqi: waqti béyjing waqtidin 5 sa'et, ürümchi waqtidin 3 sa'et kiyin turidu.
Hükümet organliri adette shenbidin charshenbigiche besh kün ishleydu.

Se'udi erebistanining néfit zapisi we néfit mehsulat miqdari dunya buyiche aldinqi qatarda turidu.
Tekshürüp éniqlan'ghan néfit zapisi 264 milyard 300 milyun tong bolup, dunya néfit zapisining texminen 4/1 ini igelleydu.

Se'udi erebistanining dölet nami padishahliqning qurghuchisi ibin se'udi(1953-1880)ning ismidin kelgen bolup, se'udi jemetining nami bilen ereb sözining birikishidin tüzülgen.
Bu döletning «se'udi» namida atilishi se'udi jemetining padishahliqta körsetken tarixiy rolini teqdirlesh sewebidin bolghan.
Se'udi jemeti 18-esirning otturliri bash kötürüp chiqqan bolup, ularning esli zimini öz waqtidiki nejiddiki «dira'iye» idi.
«dira'iye» kichik bir yurt bolup, xelipisi muhemmed ibni se'udi wahabilarning qorghuchisi abdulwahab bilen hemkarliship, tunji se'udi shahliqini qurghan we türk impériyisige béqin'ghan.
Shuningdin kiyinki 150 yil mabeynide se'udi dölitining zimini üzlüksiz kingeygen.
1902-yili ibin se'udi riyad hakimiyiti (bugünki se'udi erebistanining paytexti)ni meghlup qilip, najid we hijaz qatarliq keng ziminlarni birlikke keltüridu we 1926-yili özini padishah dep jakarlaydu.
«ereb» sözi eng burun miladidin ilgirki 853-yili assuriye (dejle we éfrat derya wadisining shimali qismi qedimde assuriye dep atalghan) abidiliride körülgen. Yeni «erebiye» bolup, süriye chölliridiki köchmen charwichi qebililer-bedewilerni körsitidu. Buning erebchidiki menisi «qumluq, chöllük» bolup, «se'udi»ning menisi «bexit qumluqi» dégenlik bolidu.
1932-yili 9-ayning 24-küni dölet nami se'udi erebistani padishahliqi qilip békitilgen bolup, se'udi xan jemetining ereb döliti dégen menisi bar.
Se'udi erebistani xelqining köpchiliki erebler bolup, %15etrapida chet el muhajirliri bar.

(munasiwetlik mezmunlar dawamliq toluqlinidu)
************************************


Asiyadiki dölet-se'udi erebistani (沙特阿拉伯)


Se'udi erebistani gherbiy asiyadiki ereb yérim ariligha jaylashqan dölet. Yer meydani texminen 2 milyon 400 ming kwadrat kilométirdin artuq bolup, pütün ereb yérim arilining 5／4 qisimini teshkil qilidu.
Uning gherbiy teripi qizil déngiz, sherqiy teripi pirsiye suliri bilen yuyulup turidu.
Memuriy jehettin najid, hijaz, asir we sherqiy rayondin ibaret töt chong rayonni öz ichige alidu.
Se'udi erebistanning ahalisi 9 milyon 750 mingdin ashidu(1980-yilidiki sanliq melumat).
Ahalining köp qismini erebler teshkil qilidu. Yene 2 milyondin oshuq chet ellikler bar. Buning 900 mingini asiyaliqlar, 100 mingini yawropaliqlar, amérikiliqlar teshkil qilidu,
Ahalining mutleq köp qismi islam dinigha étiqad qilidu,
Ereb tilini ortaq qollinidu,
Paytexti riyad shehiri.
Se'udi erebistan islam dinining shekillen'gen jayi, u jayda islam dinining muqeddes sheherliridin mekke bilen medine bar.

Se'udi erebistanda 7-esirde ereb impériyisi qurulghan.
8-esirde bu impériye ereb yérim arilidin shimaliy afriqa, jenubiy yawropagha kéngiyip, chong impériye bolup shekillen'gen.
11-esirdin bashlap ereb impériyisi ajizlishishqa bashlighan.
16-esirge kelgende osman türk impériyisining bir ölkisi bolghan.
19-esirning axirigha kelgende en'gliyilikler bésip kirishke bashlighan.
1924-yili najidning hökümrani ébin se'udi hijazni özige qoshup erebistan yérim arilini birlikke keltürgen.
1932-yili dölet namini «se'udi erebistan» dep atighan.

Se'udi erebistan tarixta yéza igilik, charwichiliqni asas qilatti. Erebistanda néfit bayqalghandin kéyin, yéza igilikining xelq igilikide tutqan salmiqi bek töwenlep ketti.
Hazir se'udi erebistanida déhqanchiliq, charwichiliq, yéza igilik ishlepchiqirish omumiy qimmiti pütün xelq igiliki ishlepchiqirish omumiy qimmitining aran 1.2% ni teshkil qilidu.
Néfit se'udi erebistanning jan tomuri, se'udi erebistanning néfit zapisi dunya boyiche birinchi orunda turidu. Uning néfit élish, néfit ayrish sana'iti tereqqiy qilghan. Uning pérsiye qoltuqi boyigha jaylashqan rastanora porti dunyadiki 10 chong néfit ayrish sana'et merkizining biri bolup, bu jaydiki zawutlar yiligha 30 milyon tonnidin artuq néfitni bir terep qilidu.

Dölet bayriqining chüshendürülüshi:
«bext-sa'adet qumluqi» dep atalghan se'udi erebistan padishahliqi- islam dini tarqalghan jay bolup, her yili milyonlighan musulmanlar her yerdin muqeddes sheher-mekkige kélip hej qilidu; Se'udi erebistanliqlar buningdin intayin pexirlinip, uningdin alemche shan-sherep hés qilidu.
Se'udiliqlar özlirining milliy iptixarliqini padishahliqning dölet bayriqida körsitip, dölet bayriqining renggi we nusxisi jehette özlirining islam dinigha bolghan sadaqiti we hörmitini gewdilik ipadiligen.
Yéshilliq- islam dunyasidikiler eng yaxshi köridighan hem hörmetleydighan reng bolup, u muhemmed eleyhissalamning bash yaghliqining renggi bilen oxshash iken. Shunga, u muqeddes hem xeyrilik bolup, islamgha simwol qilin'ghan.
Yéshil dölet bayriqi- ereb ellirining dölet bayriqi ichide ajayip jelipkarliqqa ige bolup, pak we seltenetlik körünidu;
Yéshil bayraqqa «la'ilehe illellahu muhemmedun resulilla» dégen xet yézilghan, astida ereblerning uzaq tarixi eks ettürülgen zulpiqar bulup, ghazat arqiliq islamning shan-shöhritini qoghdashtin yanmaydighanliqini bildürgen. Bu goya barliq musulmanlargha bérilgen ünsiz chaqiriq bolup, se'udi erebistanning islam dinining makani bolush süpitide ereb dunyasidiki dahiyliq orni gewdilendürülgen.

Dölet gérbining chüshendürülüshi
Xorma derixi qumluqta ösidighan yéshil ösümlük bolup, qumluqtiki köchmen milletlerge nisbeten intayin muhim roli bar, ü qumluqtiki bostanliqning belgisi;
Qumluq dölet zéminining köp qismini igileydighan se'udi erebistanda kishiler xorma derixini «döletning simwoli» dep qaraydu.
Xorma derixining tüwide ikki altun destilik ereb zulpiqari gireleshtürülgen bolup, buningda xelqning döletning musteqilliqi we dini étiqadini qoghdashtek qet'iy ishenchisi ipadilen'gen.

****************************


Se'udi erebistanining néfitchiliki


(2-14-2008)
Se'udi erebistani dunya néfit zapisining töttin bir qismigha ige, yene kélip dunyadiki eng chong néfit ékspoty qilghuchi dölet.
1999-yili se'udi erebistani amérikini künige 1 milyon 400 ming barrél néfit bilen teminligen (amérikining shu yilliq néfit import miqdarining %16 ini igiligen).

Néfit éksporti se'udi erebistani éksport kirimining %80~ %85 chamisini, GDP (milliy ishlepchiqirish omumiy qimmiti) ning %35 ~ %40 ini teshkil qilidu. Gerche hazir iqtisadiy endizini köp xillashturush boyiche islah qiliwatqan bolsimu, lékin u asasliqi néfitchilikke tayinidu.
Yéqinqi yillardin buyanqi néfit ximiye kespi sélinmisi ikkilemchi kesiplerning ornini nispiy östürdi. 1998-yilidin 1999-yilining béshighiche néfit bahasining chüshüp kétishi ayaghlashqan we se'udi erebistanining iqtisadi ehwali zor derijide yaxshilan'ghan bolsimu, lékin se'udi erebistani yenila iqtisadni xususiylashturush qatarliq muhim tedbirlerning bésimigha duch kelmekte.
1999-yili GDP ning emeliy ishish nisbiti aran %0.4 bolghan. 2000-yili néfit bahasi örligendin kéyin GDP ning ishish nisbiti %5.1 ke yetken.
Shahzade abdulla: «aldimizda qiyinchiliq éghir, se'udi erebistani we qoltuqtiki néfit chiqidighan bashqa döletlerning güllinish dewri ötüp ketti» dédi.
Se'udi erebistanigha nisbeten éytqanda, duch kelgen yene bir jiddiy xiris nopusning téz köpiyishi bilen omumiy mülükchilikte bolmighan karxanilarda yashlarning ishqa orunlishish mesilisidin ibaret.
Ilgiriki on yilgha yéqin waqitta, se'udi erebistanining iqtisadining éshish nisbiti nopusning köpiyish nisbitige yétishelmey qaldi, bu hal kishi béshigha toghra kélidighan kirimning töwenlep kétishige sewebchi boldi. Hökümet 1995-yilidin 2000-yilighiche bolghan tereqqiyat yirik pilanida xususiy igilik (jümlidin shérik karxanilar)ni tereqqiy qildurushqa ilham bérip, hökümetning arilishishini azaytish siyasitini resmiy békitken bolsimu, lékin mezkur tedbirning sür'iti asta boldi
(buningdiki asasliq seweb köp qisim kishiler özining ishsiz qélishidin we padishah jemetining bezi chong karxanilirining tosalghu bolushidin endishe qilghanliqida boldi).
Se'udi erebistani néfitchilikke béridighan qoshumche yardemni tedrijiy azaytip, bajni östürüp, maliye islahatigha tutush qildi. Nöwette bular asasen yoligha sélin'ghandek qilidu. Chet el sodigerlirining meblegh sélishigha alaqidar maddilarni tüzitishnimu oylashqan.
1999-yili öktebirning axirida, chet ellik meblegh salghuchi sodigerlerning ortaq fondni sétiwélish arqiliq se'udi erebistani shirketlirining péyini sétiwélishigha ijazet bérilgen.
Se'udi erebistanining igilikni xususiylashturushigha türtke bolghan yene bir heriketlendürgüchi küch- 2000-yilining axiridin burun dunya soda teshkilatigha kirish bolghan. Lékin türlük seweblerdin dunya soda teshkilatigha kirishi kéchiktürülgen.
Dunya soda teshkilati se'udi erebistanining iqtisadiy endiziside ghayet zor özgirish peyda qilidu.
Se'udi erebistanining WTO (dunya soda teshkilati)gha kirishide ikki seweb bar:
Biri, chet el meblighini jelp qilishni ümid qilish;
Yene biri, dölitining néfit ximiye sana'itide yéngi bazar échish.
Padishah fahid 1999-yili noyabirda mundaq dégen: «dunya bir gewdilishishke yüzliniwatidu, se'udi erebistanimu arqida qalmasliqi kérek»
U yene dunyaning bir gewdilishishige muweppeqiyetlik qatnishish bilen bille qoltuq ellirining iqtisadiy, siyasiy we herbiy qatarliq tereplerdiki rayonlar ara birlishishni tekitligenidi.
Qoltuq hemkarliq komitéti (GCC) bu jehette tunji qedemni basti.
Nöwette, se'udi erebistani qoltuq hemkarliq komitétigha eza döletlerdin import qilghan malgha qarita bajni kechürüm qilish siyasitini yolgha qoydi.
Yene bir pilan «xadimlarni öz dölitidin élish», nishani- hazir se'udi erebistanida ishlewatqan 5~6 milyon chet ellik xadimning %60 ning ornigha öz dölitining xadimlirini dessitish.
Mezkur pilanni yolgha qoyush üchün, se'udi erebistani bezi alahide ish türide ishleydighanlargha wiza tarqitishni toxtitip, özining xadimlirini kespiy jehettin terbiyilep, xususiy karxanilarning öz dölitining xadimlirini yallashqa shara'it yaratti.
Hökümetning tijariti anche yaxshi bolmighan bezi dölet karxanilirigha yilda qoshumche yardem bérishi we iqtisadiy ziyinini üstige élishi se'udiy erebistani maliyiside qizil reqem körülüshidiki asasiy seweb.
Maliye ministiri karxanini xususiylashturushni yolgha qoyushni muraji'et qildi.
Nöwette xususiy igilik se'udi erebistani GDP sining %40 ini igileydu, %89 ishqa orunlishish pursiti bilen teminleydu. Biraq yallanma xadimlarning aran %5 ~ %10 ila se'udi erebistaniliq.

1999-yili dékabirda, hökümet bir qeder mute'essip bolghan 2000-yilliq maliye xam chot layihisini békitti. Uningda néfitchilik sélinmisi aran %2 köpeytildi. Buningdin bashqa 2000-yili yanwarda, se'udi erebistani 11 kishidin teshkillen'gen «néfit we kan ishliri komitéti» qurghanliqini jakarlidi. Bu komitétning asasliq funksiyisi iqtisadi yéterlik bolghan se'udi erebistanining omumiy nishanigha asasen énérgiye sana'itini xususiylashturush bilen munasiwetlik bolushi mumkin.

Néfit:
Se'udi erebistani(kuweyt bilen bolghan biterep rayonni öz ichige alidu)ning éniqlan'ghan néfit zapisi 261 milyard barrél (dunya boyiche omumiy zapasning töttin birini teshkil qilidu), axirqi hésabta ayriwélinidighan yéqilghu may 1 tirilyon barrél bolup, u néfit ishlepchiqiridighan we éksport qilidighan chong dölet bolidu. 1999-yil martta opékqa eza döletler qerellik yighinida, se'udi erebistani özining néfit mehsulatini künige 743 ming 800 barrélgha (eslide 1 milyon barrél idi) chüshürüshke qoshulghan (biterep rayonni öz ichige almaydu).

Se'udi erebistanida 77 néfitlik, gazliq bar, néfit zapisining yérimi dégüdek sekkiz néfitlikke jaylashqan, ular gawar (dunyadiki eng chong quruqluq néfitliki, mölcherlen'gen qalduq zapisi 70 milyard barrél) bilen safaniye (dunyadiki eng chong déngiz néfitliki, mölcherlen'gen qalduq zapisi 19 milyard barrél) ni öz ichige alidu. Se'udi erebistanining néfit quduqlirining sani 1430 gha yetmeydu, gawar néfitlikining mehsulati se'udining omumiy néfit mehsulatining yérimini igileydu.

Se'udi erebistanidin chiqidighan néfit köp xil bolup, qoyuq néfittin tartip alahide yénik néfitqiche hemmisi chiqidu.
Eng yénik néfit quruqluq néfitlikidin, otturahal néfit bilen qoyuq néfit déngizdin chiqidu.
Gawar néfitliki API 340 néfiti chiqidighan asasliq jay.
Ebqayiq néfitliki (éniqlan'ghan zapisi 17 milyard barrél bolghan chong tiptiki néfitlik) din API 370 ereb alahide yénik néfiti chiqidu.
1994-yilidin bashlap, hewtantrénd néfitliki (hewtan néfitliki we uning chetliridiki bir qanche kichik nuguyim néfitliki, hizmiye néfitlikini öz ichige alidu)din künige 200 ming barrél néfit chiqidu, uning günggürt terkibi %0.06 bolup, u ereb alahide yénik néfiti hésablinidu,
Mölcherlinishiche mezkur néfitlik 30 milyard barrél suyuqlashturulidighan tebi'iy gaz zapisigha ige iken.

Quruqluqta zuluf néfitlikini öz ichige alghan ereb otturahal néfiti chiqidu (künlük mehsulati 500 ming barrél).
Marjan néfitliki (künlük mehsulati 270 ming barrél) bilen safarniye néfitlikidin ereb qoyuq néfiti chiqidu.
Biterep rayonning éniqlan'ghan néfit zapisi 5 milyard barrél.
Rayon da'iriside yaponiyining ikki AOC shirkiti déngizdin kafl bilen xot néfitlikini achqan, bu yaponiyining aldinqi kesiplerdiki échish ishigha qiziqqanliqini körsitidu. Kirimning %80 i AOC ning igidarliqigha tewe bolup, se'udi erebistani bilen kuweyt %10 tin ige bolidu. Téksako shirkitimu quruqluqtin sefra néfitliki, fawaris jenubiy néfitliki we umgudayr jenubiy néfitlikini achqan. AOC shirkitining se'udi erebistani bilen imzalighan toxtamining waqti 2000–yil 27-féwral toshqandin kéyin yene uzartti, kuweyt bilen imzalighan toxtamining waqti 2003-yil yanwarda toshqandin kéyin yene uzartti. Se'udi erebistani AOC shirkitining se'udi erebistanigha dawamliq meblegh sélishini we néfit sétiwélishini qarshi alidu. Yaponiyimu se'udi erebistanigha 4 milyard dollar soda qerzi bergen, u asasliqi tuz ayrish, tok chiqirish we néfit ximiye sana'itini tereqqiy qildurush qatarliq tereplerge ishlitilidu.

Pristan we néfit aqquzush turubiliri. Se'udi erebistanidin chiqqan néfitning köp qismi ereb qoltuqi arqiliq ebqayiq zawutigha yetküzülidu, eng chong néfit transfort porti ereb qoltuqidiki rastanura porti (künlük toshush iqtidari 5 milyon barrél), ju'aymah porti (künige 3 milyon barrél) we qizil déngizdiki yanbu porti (künige 3 milyon barrél) din ibaret.

Se'udi erebistanida asasliq néfit yetküzüsh turuba liniyisidin ikkisi bar,
Biri, künlük yetküzüsh iqtidari 4 milyon 800 ming barrél bolghan sherqtin gherbke néfit yetküzüsh turuba liniyisi, uningda asasliqi gherbiy qisimdiki néfit ayrish zawutigha yetküzülidu yaki se'udi erebistanining yénik yaki alahide yénik néfiti qizil déngiz arqiliq yawropa bazarlirigha biwasite éksport qilinidu.
Uning bilen parallék yatquzulghan künlük yetküzüsh iqtidari 270 ming barrél bolghan ebqayiq yanbu suyuqlashturulghan tebi'iy gaz turuba liniyisi bar bolup, uningdiki yanbudiki néfit ximiye zawutigha néfit yetküzülidu.
Pan erebiye liniyisi zapas liniye hésablinidu (1970- yilidin buyan i'ordaniyining bir kichik néfit ayrish zawutini cheklik mulazimet bilen teminligen). Künlük yetküzüsh iqtidari 1 milyon 650 ming barrél bolghan iraq se'udi erebistani turuba liniyisi (IPSS-2) 1990- yili iraq kuweytke tajawuz qilghanda menggülük taqalghan.

Se'udi erebistanining néfit ministiri nayim mundaq deydu: «bizning néfit éksport qilish we turuba arqiliq yetküzüsh iqtidarimiz yétip ashidu, sherq gherb liniyisining künlük néfit yetküzüsh iqtidari 5 milyon barrél, téxi yérim yüklük halette ishlep kéliwatidu. Ereb qoltuqining éksport pristani künige 14 milyon barrél toshush wezipisini üstige alghan, umu yérim yüklük halette ishlep kéliwatidu»

Néfit ayrish:
1998-yilidin 1999-yilining bashlirighiche néfitning bahasi chüshüp ketkenliktin se'udi erebistanining maliye xam chotida jiddiylik körülgen. Shuningdin ilgiri se'udi erebistani néfit ayrish kespining derijisini östürüsh we uni tereqqiy qildurush üchün meblegh salghan, bu künlük ishlepchiqirish iqtidari 300 ming barrél bolghan rastanura néfit ayrish zawutining derijisini östürüsh üchün sélin'ghan 1 milyard 200 milyon dollarni öz ichige alidu), qizil déngiz boyidiki rabig néfit ayrish zawutini özgertishmu pilan'gha kirgüzülgen.

Tebi'iy gaz:
E'udi erebistanining éniqlan'ghan tebi'iy gaz zapisi 204 tirilyon 500 milyard kub fut bolup, dunyada 5- orunda turidu (rosiye, iran, qatar we ereb birleshme xelipikidin kéyin turidu). Texminen üchtin ikki qismi bille peyda bolghan gaz bolup, asasliqi quruqluqtiki gawar gazliqi bilen déngizdiki safaniye we zuluf gazliqidin kélidu. Buning ichide gawar gazliqining zapisi memliket boyiche tebi'iy gaz zapisining üchtin birini teshkil qilidu. Se'udi erebistanining bille peyda bolghan gaz chiqidighan gazliqliridin bashqisi kuf néfit uwisining chongqur qatlirigha, gawar néfitlikining tektige jaylashqan. Yene biri biterep rayon'gha jaylashqan, qoshna bolghan kafl gazliqini yaponiyining AOC shirkiti ijazet élip achqan. Eng gherbidiki midyan rayonidinmu tebi'iy gazliq bayqaldi.

2007-yilidin bashlap se'udi erebistanining tebi'iy gaz éhtiyaji %8 lik sür'et bilen éship, tebi'iy gaz mehsulatini ashurush hökümet tarmaqliri eng köngül bölidighan mesile bolup qaldi. Tebi'iy gazni échish sélinmisi aramko shirkiti xam chotining köprekini teshkil qilidu (1999-yili aramko shirkiti kelgüsi 45 yilda 45 milyard dollar meblegh sélip tebi'iy gazni échish we pishshiqlash sana'itini tereqqiy qildurushni qarar qilghan)

*********************************


Se'udiy erebistanining omumiy ehwali


Musteqil bolghan küni: 1932-yili 23-séntebir.
Nopusi: 20 milyon 500 ming (yilda %3.5 lik sür'et bilen ashqan)(1999- yilidiki melumat)
Jughrapiyilik orni: ereb qoltuqi bilen qizil déngizning ariliqida.

Asasliq sheherliri:
Riyad (padishah turidighan paytext),
Jidde (memuriy paytext),
Mekke,
Medine,
Damman,
Jubeyl,
Bureyde.

Tili: ereb tili
Millet terkibi: erebler (%90), afriqa asiyaliqlar (%10).
Dini: islam dini (%100)

Dölet mudapi'esi:
Quruqluq armiyiside 70 ming,
Déngiz armiyiside 13500,
Hawa armiyiside 18 ming,
Déngiz boyini qoghdash etritide 4500,
Xelq'ara muhapizet etritide 57 ming adem bar,
Qebililer alghan esker 20 ming,
Chégra qismi 10500 adem. (1997-yil awghust)

Iqtisadiy ehwali:
Puli: riyal
Bazardiki oborot nisbiti(2000): 1 dollar 3.751 riyalgha teng.
Milliy ishlepchiqirish omumiy qimmiti(1999) : 137 milyard 300 milyon dollar
Milliy ishlepchiqirish omumiy qimmitining emeliy éshish nisbiti(1999) : %0.4; (2000) %5.1
Pul paxalliqi nisbiti(1999): %0.2; (2000) %2.7
Ishsizliq nibisti (hökümettin bashqilarning sanliq melumati)(1999): erler: %27~ %35, ayallar: %95
Omumiy kirimi(1999): menpiy 102 milyard dollar; (2000): menpiy 29 milyard dollar
Asasliq soda shériki(1999): yaponiye, amérika, yawropa ittipaqi döletliri
Éksport sommisi(1999): 436 milyard dollar (asasliqi néfit we néfit mehsulatliri)
Import sommisi(1999): 284 milyard dollar (asasliqi sana'et mehsulatliri, métal, yémeklik)
Aktip balanis(1999): 153 milyard dollar
Néfit éksport kirimi(1999): 35 milyard dollar (1998- yilidikige qarighanda %17 ashqan)
Néfit éksport kirimining omumiy éksport kirimide igiligen pirsent(1999): %80 etrapida.
Tashqi qerzi(1999): 203 milyard dollar

Énérgiye ehwali:
Éniqlan'ghan néfit zapisi(2000): 263 milyard 500 milyon barrél
(biterep rayonning yérim mehsulatini öz ichige alidu)

Néfit mehsulati(1999) künlük mehsulati 8 milyon 500 ming barrél.
(buning ichide 7 milyon 800 ming barrél néfit bar)
Yéqilghu may serpiyat miqdari(1999): künlüki 1 milyard 950 ming barrél
Sap import miqdari(1999): künige 7 milyon 300 ming barrél
Néfit ayrish iqtidari(2000): künige 1 milyon 710 ming barrél
Tebi'iy gaz zapisi(2000): 204 tirilyon 500 miyard kub fut
Tebi'iy gaz mehsulati serpiyati(1998): 1 tirilyon 650 milyard kub fut
Tok chiqirish iqtidari(1998): 21 milyard wat

Néfit we tebi'iy gaz sana'iti

Asasliq chet el meblighidiki néfit shirketliri:
ACO,
Mobil,
Shéll,
Téksako

Asasliq portlar:
Jidde,
Jubeyl ras elkafl,
Rastanura,
Ju'eymenmrabigh,
Yanbu,
Zuluf

Asasliq néfitlikler:
Gawar,
Safaniye,
Najid,
Ebqayiq,
Bérri,
Menife,
Zuluf,
Shaybah,
Ebu sa'afa,
Qurusaniye

Asasliq yetküzüsh liniyisi(yetküzüsh iqtidari künige 1 milyon barrél):
Néfit liniyisi (4 milyon 800 ming barrél),
Ipsa1(500 ming barrél),
Ipsa 2 (1 milyon 700 ming barrél),
Ebqayiq yanbu tebi'iy gaz liniyisi (400 ming barrél)
(izahat: ipsa 1 liniyisi 1990-yilidin bashlap taqalghan)

Asasliq néfit ayrish zawutliri(2000):
Aramko ras tanura künige 325 ming barrél;
Rabig künige 325 ming barrél;
Yanbu künige 190 ming barrél; Riyad künige 140 ming barrél;
Jidde künige 42 ming barrél;
Aramko mobil yanbu künige 366 ming barrél;
PETROMIN/SHELL-AL-JUBAIL künige 292 ming barrél;
Ereb néfit shirkiti ras el kafl künige 30 ming barrél.

**************************************