Türkiye bilen iraqning yéqinlishishining sewebi

Türkiye bilen iraqning qaytidin yéqinlishishining sewebi bar


Türkiye zungtungi gül 2009-yili 24-mart iraqtiki ikki künlük ziyaritini axirlashturdi. Bu türkiye dölet rehbirining 33 yildin buyan iraqni tunji qétim ziyaret qilishi. Türkiye bilen iraqning zungliliri bultur öz'ara ziyaretni bashlighanidi. Iraq zungtungi talabani 2008-yili we 2009-yili 3-ayda türkiyini ikki qétim ziyaret qildi.
Bu qétimqi ziyarette, türkiye eng köngül bölidighan mesile yenila iraq hökümitining iraqning shimalidiki kurdlar rayonini ishghal qiliwalghan türkiye kurd ishchilar partiyisi qoralliq unsurlirining chégridin ötüp türkiyige hujum qilishini qandaq tosushi boldi. Iraq bolsa, türkiyining deryaning yuqiri éqinidiki dölet bolush süpiti bilen ifrat deryasi we tigris deryasining iraq chégrisidin ötidighan su bayliqini qandaq teqsimlishige bekrek köngül böldi.
Iraq zungtungi talabani mundaq dédi: iraqning shimalidiki türkiye kurd ishchilar partiyisining ya qoral tashlash, ya iraq zéminidin chiqip kétishtin ibaret ikki tallishi bar. Bu hazirgha qeder iraqning yuqiri qatlam rehberlirining kurd ishchilar partiyisi mesilisige tutqan eng qattiq pozitsiyisi. Biraq kurd millitidin bolghan talabanining türkiye hökümitining kurdlar mesilisige alaqidar siyasitini qollishi hergizmu shertsiz emes. Talabani mushu ayda türkiyini ziyaret qilghanda, türkiye hökümitining kurd ishchilar partiyisining ezalirini alahide kechürüm qilip, kurdlarning özining milliy medeniyitige ige bolushigha ruxset qilishini muraji'et qildi.
Türkiye zungtungi gül mundaq tekitlidi: türkiye bilen iraq arisidiki barliq mesililerni, bolupmu kurd ishchilar partiyisi mesilisini choqum hel qilidighan waqit keldi. Xewerlerde déyilishiche, gül bu qétim baghdadni ziyaret qilghanda, kurd ishchilar partiyisi mesilisini hel qilishni ikki döletning barliq sahediki hemkarliqining aldinqi sherti qilghan.
Énérgiye bayliqi kemchil bolghan türkiye her yili iraqtiki kirkuktin türkiyining chéyxan portighiche bolghan néfit we tebi'iy gaz turubisidin iraqning köp miqdardiki énérgiyisige ige bolidu. Iraq éhtiyajliq bolghan ifrat deryasi we tigris deryasining süyi türkiyidin bashlinidu. Iraq kelgüsidiki qayta qurushta éhtiyajliq bolghan sana'et, yéza igiliki we turmushqa ishlitilidighan sugha kapaletlik qilish üchün, türkiye bilen su teqsimlesh kélishimi imzalashqa jiddiy éhtiyajliq.
Talash-tartish, ixtilaplarni qandaq bir terep qilip, hemkarlishish üchün shara'it yaritish türkiye-iraq rehberlirining eqil-parasitini sinaydighan bir qiyin mesilige aylandi.

«xelq géziti»din we «shinjang géziti»(2009-03-31)
***************************************