Isra'iliyining nöwettiki saylimi - tinchliqqa tehditmu?

Isra'iliyining nöwettiki saylimi - tinchliqqa tehditmu?


Yéqinda isra'iliyide ötküzülgen saylamning arqa körünüshi we tinchliq


19-02-2009 Türkiye awazi radi'osi:

2009- yili 10- féwralda ötküzülgen isra'iliye parlamént saylimining netijisi, isra'iliye - pelestin tinchliq ehdinamisini xeterlik basquchqa élip kirdi.
Isra'iliyilikler adette dindar, adettin tashqiri ongchil we milletchi partiyilerge awaz bérishni yaxshi köridu. Bu saylamdimu del shundaq boldi.
Xelq'ara jama'etchilik, ghezze - pelestin xelqi teripidin saylan'ghan hamas, radikal bolghanliqi üchün, uni étibargha almay, yétim qaldurush siyasiti yürgüzüshke tirishiwatqan bir peytte, isra'iliyidimu hamas teripidin keltürüp chiqirilghan mesililerge oxshash mesililerni keltürüp chiqidighan saylamning netijisi otturigha chiqti.

Töwende heyder chaqmaqning témigha munasiwetlik analizini diqqitinglargha sunimiz:

Tinchliqni yaqlighuchilar bilen gherb elliri yéqinda isra'iliyide ötküzülgen saylamda üstünlük qazan'ghan radikal ongchil partiyiler bilen alaqe ornitishqa mejbur bolidu.
Chünki musteqil pelestin dölitining qurulushini ret qilidighan, quddusni her ikki terepning idare qilishini qobul qilmaydighan, 1967- yilqi urushtin burunqi chégralirigha qaytish mesilisini muzakire qilishni qobul qilmaydighan, golan égizlikini süriyige qayturup bérishni xalimaydighan siyasiy partiyilerning rehberliri hakimiyetni qoligha éliwalidighan bolsa (mushundaq bolushi éhtimalgha nahayiti yéqin), «tinchliqni yaqlighuchilar tinchliq ümidini bu qétim tamamen yoqitip, yéngi bir nöwetlik saylamning netijisige baghlashqa mejbur» dégen gep.
Bu xil ehwalda yéngi shara'itlar hazirlan'ghiche ottura sherq elliri bilen pütkül dunya yüz bérish éhtimali bolghan toqunushlargha duch kélishi mumkin.
Amérika qoshma shtatlirini öz ichige alghan gherb ellirimu nahayiti zor sinaqqa duch kélidu.
Chünki, gherblikler pelestin we ereb döletlirining rehberlirige bésim ishlitish arqiliq isra'iliyige yol échip bergen, hemde buning bedilige isra'iliyini tinchliq ornitishqa mejbur qilish heqqide küch chiqirishqa wede bergen idi,
Saylamning netijisi gherbliklerning bu wedilirining ishqa ashmaydighanliqini körsitip turuptu.
Hazir wezipe ötewatqan isra'iliye tashqi ishlar ministiri liwni rehberlikidiki ottura ongchil qadima partiyisi parlaménttin 29 orunni, bényamin nétényaho rehberlikidiki milletchi partiye likud 28 orunni, «sabiq sowét ittipaqidin köchüp kelgen yehudiylar partiyisi» dep tonulghan awigdor li'ébérman rehberlikidiki radikal ongchil «isra'iliye-bizning a'ilimiz» partiyisi 15 orunni, solchil «ishchi partiyisi» 13 we radikal dindar partiye shas partiyisi bolsa 11 orunni igiligen.

Parlaméntta wekillik qilish hoquqigha ige bolghan 12 partiye ichidiki bashqa yette partiyimu 5 bilen 3 orunni igiligen.

Ongchil we radikal ongchil partiyiler utup chiqqan bu qétimqi saylamning netijisi tinchliqperwer zatlar bilen muresseleshturgüchi küchlerni qéyin ehwalgha chüshürüp qoyidighandek qilidu. Isra'iliyining hazirqi saylam qanuni 2% awazgha érishken eng kichik partiyilernimu parlamént ezasi chiqirish imkaniyitige ige qilghanliqi üchün köp sandiki siyasiy partiyiler saylamgha kirish arqiliq chéchilangghuluqni eks ettüridighan bir xil weziyetning otturigha chiqip qélishigha seweb bolmaqta.
Isra'iliyide ötküzülgen 8 qétimliq omumiy saylamdin yettisi melum sewebler tüpeylidin muddettin burun ötküzülüp qalghan.
Bu qétimmu ehwal del shundaqtek qilidu.
Isra'iliyige nisbeten jiddiy hel qilishqa tégishlik mesile - peqet pelestinde tinchliq ornitish mesilisi bilenla cheklinip qalmastin, belki yene kichik we tereqqiy qilghan bir dölet bolushigha qarimay, omumiy nopusining 7 % ni teshkil qilidighan ishsizlar qoshuni mesilisinimu hel qilishi kérek.
Yette milyon nopusi bar isra'iliye xelqining bir yérim milyondin köprekining otturiche kirimi nahayiti töwen bolup, asasen tolimu kembeghellik ichide yashimaqta.
Her xil döletlerdin köchüp kelgen oxshash bolmighan medeniyetke sewiyisige ige yehudiylardin teshkil tapqan isra'iliyilikler otturisida zor derijide ijtima'iy, medeniy we imtiyazdin ortaq behrimen bolush mesililiri mewjuttur.
Isra'iliye nopusining 25 % i ereblerdin teshkil tapidighan bolup, nöwette, ereblerning nopusi yehudiylarning nopusigha sélishturghanda yette hesse köp.
Isra'iliye bilen pelestin otturisida tinchliq ishqa ashurulmighan teqdirde, ereblerning nopus jehettin üstünlüki, peqet isra'iliyining bixeterlikini tewritip qoyush bilenla cheklinip qalmastin, belki yene saylam arqiliq ereblerning isra'iliyini idare qilishtin ibaret bir xil weziyet shekillinip qalidu.
Isra'iliyide ötküzülgen bu qétimqi saylamdin utup chiqqan radikal milletchiler hakimiyet béshigha chiqip qalghan teqdirde, ular yürgüzidighan radikal siyasetler ne isra'iliye xelqining derdige derman bolalmaydu? Ne hemme ümid qilidighan tinchliqni ishqa ashuralmaydu?

&&&&&&&&&&&&&&&