Sehyunizm

ئىخچام

Sehyunizm

Éniqlima:


Sehyunizm - Irqchi we radikal herikettur. Sehyun sözi quddustiki sehyun téghining namidin élin'ghan. Miladidin ilgiriki oninchi esirde dawud hibron (hazirqi xeliyl)din beytulmuqeddeske köchken chaghda özining qesirini bu jaygha tikligen. Bu isim dawud padishahliqigha we suleymanning heykilini yéngidin bina qilip quddusni uning payitexti qilishqa ishare qilidu.
Yéqinqi zaman sehyuni herikiti sehyuniyliq pikrining yéqinqi we hazirqi zamandiki tünji dahisi sanilidighan awistiriyelik yehudiy hirtzlning shexsiyiti bilen munasiwetlik bolup, dunyadiki sehyuniylar herikiti uning qarashliri buyiche pa'aliyet élip baridu.


Qorulushi we asasliq kishiliri:


Xelq'ara sehyunizmining tarixi, pikri we siyasiy yiltizliri bar bolup, bu heqte töwendiki basquchlar buyiche toxtilip ötüshni teqezza qilidu:
- sehyun kelimisi miladidin ilgiriki 1000-960-yilliri arisida öz padishahliqini tesis qilghan dawudqa nazil qilin'ghanda birinchi qétim kona ehdte tilgha élin'ghan.
- mukabiyler herikiti: miladidin ilgiriki 586-538-yilliri babil asaritidin qaytish harpisida otturigha chiqqan bu heriketning birinchi ghayisi sehyun'gha qaytish we suleyman heykilini bina qilish idi.
- barkohaba herikiti (118-138m): bu yehudiy yehudiylarning qelbidiki hisyatni oyghaytti we pelestin'ge toplinip, u yerde yehudiy döliti tesis qilish üchün righbetlendürdi.
- girtli mozes herikiti: barkohaba herikiti bilen oxshiship kitetti.
- turghunluq mezgili: yehudiylarning bésimgha düch kilishi we chéchilip kitishi seweplik yehudiylar pa'aliyitide turghunluq yüz bergen. Shundaq bolushigha qarimay yehudiylardiki milliy hisiyat ajizlimay dawam qilip keldi.
- dawid robin we oqughuchisi molox herikiti (1501m-1532m): bular isra'il padishahliqi tesis qilish üchün yehudiylarni choqum pelestin'ge qaytishqa righbetlendürgen.
- monshe ibn isra'il (1604-1657m): sehyunist pilanlarning deslepki tuxumi. Sehyunist ghayilerning emelge éshishi yolida en'giliyeni ishqa sélishning muhimliqini küntertipke kirgüzgen.
- sebatay sewi (1626-1676m) herikiti: yehudiylarning qutquzghuchi mesihi ikenlikini élan qilghan. Uning sayisida yehudiylar pelestin'ge qaytishqa kirishti. Emma bu esnada ularning qutquzghuchisi ölgen idi.
- rochéyld we musa montefiriy bashchiliqidiki baylar herikiti: meqset, tünji qedemde pelestinde zémin'gha ige bolush üchün yehudiy turalghulirini[size=4][color=Blue]sehyunizm- pelestin zéminida yehudiy döliti qorushni we bu wasite bilen pütün dunyagha hökümran bolushni meqset qilghan siyasiy, irqchi we radikal herikettur. Sehyun sözi quddustiki sehyun téghining namidin élin'ghan. Miladidin ilgiriki oninchi esirde dawud hibron (hazirqi xeliyl)din beytulmuqeddeske köchken chaghda özining qesirini bu jaygha tikligen. Bu isim dawud padishahliqigha we suleymanning heykilini yéngidin bina qilip quddusni uning payitexti qilishqa ishare qilidu.
Yéqinqi zaman sehyuni herikiti sehyuniyliq pikrining yéqinqi we hazirqi zamandiki tünji dahisi sanilidighan awistiriyelik yehudiy hirtzlning shexsiyiti bilen munasiwetlik bolup, dunyadiki sehyuniylar herikiti uning qarashliri buyiche pa'aliyet élip baridu.


Qorulushi we asasliq kishiliri:


Xelq'ara sehyunizmining tarixi, pikri we siyasiy yiltizliri bar bolup, bu heqte töwendiki basquchlar buyiche toxtilip ötüshni teqezza qilidu:
- sehyun kelimisi miladidin ilgiriki 1000-960-yilliri arisida öz padishahliqini tesis qilghan dawudqa nazil qilin'ghanda birinchi qétim kona ehdte tilgha élin'ghan.
- mukabiyler herikiti: miladidin ilgiriki 586-538-yilliri babil asaritidin qaytish harpisida otturigha chiqqan bu heriketning birinchi ghayisi sehyun'gha qaytish we suleyman heykilini bina qilish idi.
- barkohaba herikiti (118-138m): bu yehudiy yehudiylarning qelbidiki hisyatni oyghaytti we pelestin'ge toplinip, u yerde yehudiy döliti tesis qilish üchün righbetlendürdi.
- girtli mozes herikiti: barkohaba herikiti bilen oxshiship kitetti.
- turghunluq mezgili: yehudiylarning bésimgha düch kilishi we chéchilip kitishi seweplik yehudiylar pa'aliyitide turghunluq yüz bergen. Shundaq bolushigha qarimay yehudiylardiki milliy hisiyat ajizlimay dawam qilip keldi.
- dawid robin we oqughuchisi molox herikiti (1501m-1532m): bular isra'il padishahliqi tesis qilish üchün yehudiylarni choqum pelestin'ge qaytishqa righbetlendürgen.
- monshe ibn isra'il (1604-1657m): sehyunist pilanlarning deslepki tuxumi. Sehyunist ghayilerning emelge éshishi yolida en'giliyeni ishqa sélishning muhimliqini küntertipke kirgüzgen.
- sebatay sewi (1626-1676m) herikiti: yehudiylarning qutquzghuchi mesihi ikenlikini élan qilghan. Uning sayisida yehudiylar pelestin'ge qaytishqa kirishti. Emma bu esnada ularning qutquzghuchisi ölgen idi.
- rochéyld we musa montefiriy bashchiliqidiki baylar herikiti: meqset, tünji qedemde pelestinde zémin'gha ige bolush üchün yehudiy turalghulirini qorush, arqidin yehudiy dölitini ruyapqa chiqirishtin ibaret idi.
- mustemlike idiyisi herikiti: bu heriket 19-esirning bashlirida pelestinde yehudiy döliti qorush üchün yehudiylarni heriketlinishke chaqirghan.
- 1882-yili rosiyede yüz bergen yehudiy qetli'amidin kéyin meydan'gha chiqqan zurawan yehudiy herikiti: bu mezgilde girmaniyelik héyklér «peyghemberlerning sözlirige köre yehudiylarning pelestin'ge qaytishi» namliq kitawini yazghan.
- miladi 1893-yili gérmaniye yazghuchisi nasan bérnba'om teripidin tünji qétim sehyunizm (Zionism) atalghusi istimal qilin'ghan.
- 1882-yili rosiyede tünji bolup «sehyun söygüsi» namidiki bir heriket otturigha chiqqan. Bu heriketning himayichiliri «sehyun yéqinliri» isimidiki olturushlar buyiche toplinatti. Bu heriket 1890-yili «süriye we pelestindiki déhqan we sana'etchi yehudiylargha yaridem birish jem'iyiti» nami astida étirap qilin'ghan. Bu jem'iyetke lyun bnskr bashchiliq qilatti. Bu heriket pelestin'ge hijret qilishqa, ibriyye tilini tirildürüshke heydekchilik qilishni meqset qilatti.
- awistiriyelik yehudiy zhurnalist tyodor hértzlgha mensup yéqinqi zaman sehyunizm herikiti: hértzl 1860-yili 5-ayning 2-küni bodapistta dunyagha kelgen, 1878-yili wéyenna unwérsititidin hoquq ilmi diblomini alghan. Uning mana men dep chiqip turidighan asasliq ghayisi pelestinde yehudiylar döliti qorushni bashlan'ghuch qilip turup, yehudiylarning dunyagha hökümran bolushigha heydekchilik qilishtin ibaret idi. U bu xususta sultan abdulhemiyd ikkinchi bilen ikki qétim sodilishshqa tirshqan bolsimu, netijige érishelmigen. Ene shu chaghdin bashlap dunya yehudiyliri sultanni yéqitish we islam xelipilikini emeldin qaldurush üchün heriket qilishqa bashlighan.
- hértzl 1897-yili fransiyelik yehudiy ofitsir dryfosning fransiyedin girmaniyege herbi melumatlarni yollap bergenlik xiyaniti bilen (1894m) sotqa tartilishidin paydilinip, tünji qétimliq xelq'ara sewiyidiki sehyunistlar qorultiyini chaqirdi. Ofitsir kéyin aqlandi. Hértzlmu bu yekke shekildiki bir weqeni yehudiylarning tiradigiyisi, dep teswirlesh arqiliq netijige érishti. Hértzl «yehudiy döliti» namliq meshhur kitabini neshir qildurdi. Bu kitab uninggha xéli köp sanda qollighuchi hazirlap berdi. Bu ehwal uning 1897-yili 8-ayning 29- 31-künliri arisida shiwitsiyening bali shehiride birinchi qétimliq sehyunlar qorultiyini chaqirishining ilhami boldi.
U bu qurultay heqqide ilawe qilip mundaq dégen: «mendin eger qurultayning pa'aliyetlirini xulasilesh telep qilinip qalsa, men hemmeylening qoliqigha ‹men yehudiy dölitini alliqachan qorup boldum› deymen, belki waqiraymen».
U dunya yehudiylirini etrapigha toplashta muweppiqiyetke érishti. Shuningdek u dunya tarixidiki eng xeterlik qararliri dep tonulghan «sehyun hökümdarliri desturliri»ni otturigha chiqarghan yehudiylarning yiraqni körerlirini toplashtimu netijige érishti. Bu destur yehudiylarning özgertilgen muqeddes kitablirini chiqish qilghan idi. Ene shu waqittin bashlap yehudiylar özlirining seplirini muqimlashturdi, weyran qilghuch ghayilirini emelge ashurush üchün sezgürlük, yéraqni körerlik bilen yushurun heriket qilidighan boldi;
Bizning dewrimizde uning netijisi hemmige roshen körinidighan ehwalgha keldi.


Pikir we étiqadliri:


Sehyunizm özining pikir we eqidilirini yehudiylar teripidin özgertiwétilgen muqeddes kitablardin alidu. Sehyunizm özining pikirini «sehyun hökümdarliri desturliri»da otturigha qoyghan.
(ularni töwendikilerni otturigha qoyidu:-t)
Sehyunizm pütün dunya yehudiylirini ismi isra'il bolghan birla döletning puxrasi, dep qobul qilidu.
Sehyuniylar ularning ilahliri yehuwa wede qilghandek yehudiylarni dunyagha hökümran qilishni meqset qilidu, bu, nil deryasidin furat deryasighiche suzulghan wede qilin'ghan zéminda özlirining hökümitini royapqa chiqirishni chiqish qilidu.
Yehudiylarning tallan'ghan bir irq ikenlikini, bu seweplik dunyagha höküm qilish heqqining barliqini, bashqa xelqlerni özlirining xizmetchiliri, dep étiqad qilidu.
Dunyagha hökümranliq qilishning eng saghlam yoli qorqutush we zurawanliqni chiqish qilghan bir sistima qorup chiqish.
Jama'etchilikke hökümran bolush üchün siyasiy erkinlikni cheklimisiz shekilde xizmet qildurushqa chaqiridu. Ular mundaq deydu: ularni tuziqimizgha chürüsh üchün qandaq yemlerni birishimizni bilishimiz lazim.
Din hökümran bolidighan dewr axirlashti, dewrimizde pulning we siyasetning hökümranliqi küchke ige, bizning dunyagha hökümran bolushimizni qolaylashturush üchün pul we siyasetni barliq wastiler arqiliq qolimizgha merkezleshtürüshimiz lazim.
Siyaset exlaqning eksi bolup, uningda chuqum hile-mikir we riya bolushi lazim. Semimiyet we pezilet siyasetning teripi buyiche rezilliktur.
Oqutquchi, xizmetchi, bala terbiyeligüchi we ayallar külüblirigha oxshighan yerlerge bir qatar tedbirler arqiliq öz ademlirimizni qoyup, kishilerni shertsiz shekilde rezillikler ichige chöktüriwétishimiz lazim.
Ghayilirimizge xizmet qilghanla bolidiken para, aldamchiliq we xiyanet dégenlerni ikkilenmestin ishqa sélishimiz lazim, dep qaraydu.
Bizge qarighularche ita'et qilishqa kapaletlik qilish üchün qorqunch sélishqa heriket qilishimiz lazim. Bizning barliq isyan we qozghilangni yütiwétidighan qattiq qolliqimiz omumliship ketsila yiterlik.
Xelqning aldinishi, ularning ziyanlirini közleydighan pilanlarning emelge éshishida bilmestin yaridemlishishi üchün erkinlik, barawerlik we qérindashliqqa oxshighan shu'arlarni towlap turishimiz lazim.
Qolimizdiki pul we ölimalirimizning kesipliri bilen munasiwetlik ilimge tayan'ghan aqsüngeklikni teshwiq qilishimiz, küchlendürishimiz lazim.
Bashliqlarni changgilimizgha kirgüzüp, uning teyinlinish ishlirini qolimizda tutishimiz lazim. Ularni tallash exlaqiy sewiyilirining tüwenliki, tejribisizliki we mensepperestlikini étibargha alghan asasta élip bérilishi kérek.
Dunyani biz xalighan terepke yüzlendürüp biridighan aktip küch metbu'atqa hökümran bolushimiz lazim.
Hökümdarlar bilen xelq, xelq bilen hökümdarlar otturisidiki boshluqni kéngeytiwétish lazim; Bundaq qilghanda bashliq hasisini yoqitip qoyghan qarighugha oxshap qalidu-de, kursisini saqlap qélish üchün bizdin panahliq soraydu.
Barliq küchlerning élishishi üchün ularning arisigha xusumet ötlirini yéqishimiz, hakimiyetni barliq küchler érishishke tirishidighan muqeddes ghaye ornigha kötirishimiz, döletler otturisida, hetta her bir döletning ichide urush otlirini yélinjitishimiz lazim. Shundaq qilghandila küchler ajizlishidu, hökümetler yéqilidu-de, bizning dunyawiy hökümetlirimiz ularning ornigha desseydu.
Zulum ichidiki kembeghel xelqlerning yénigha ularning zulumdin qutquzghuchiliri, azat qilghuchiliri süpitide barimiz-de, ularni bir tereptin sotsiyalizmchilar, anarxist, kominist we masunlardin ibaret bizning eskerlirimizning seplirige qétilishqa chaqirsaq, yene bir tereptin acharchiliqtin paydilinip köpchilikning üstidiki hökümranliqimizni kücheytip, qarshimizgha chiqqanlarni biterep qilishta ularning küchliridin paydilinishimiz lazim.
Qandaqla bolmisun monupul qiliwalghan altunlirimiz arqiliq iqtisadiy sahelerdiki kirzislardin yaxshi paydilinip, hemmini özimizge ita'et qildurushimiz lazim.
Biz hazir yushurun wastilirimizning sayisida , eger bir dölet bizge hujum qilsa, bashqa biri bizni qoghdash üchün atlan'ghudek derijide küchlük weziyette turiwatimiz.
Erkinlik sözi kishilerni allah bilen toqunushqa, uning sünnige qarshi turushqa élip baridu, shunga hakimyetning qolimizgha ötüshi üchün bu we buninggha oxshighan sözlerni janlandurishimiz lazim.
Bizning mexpi, tip- tinch we küchlük shekilde pa'aliyet élip baridighan, ezaliri dawamliq özgirip turidighan héchkim weyran qilip tashliyalmaydighan yushurun küchimiz bar. Mana bu jem'iyet hökümdarlirini xalighan yerge yüzlendürishimizning kapaliti.
Kishilerning qelibliridiki iman dölitini weyran qilip tashlishimiz, ularning eqilliridiki allahning wujudini chiqiriwétip, uning ornigha matiriyalistik, matimatik qanunlarni yerleshtürishimiz lazim; Chünki xelq dégen iman dölitining himayisi astida tinch, bexitlik yashaydighan néme. Kishilerge özlirini tekshürüsh pursiti bermeslik üchün ularni oxshimighan wastiler arqiliq aldirash qilishimiz lazim. Shundaq qilghandila ular dunya toqunush sehnisidiki esli düshmenlirini perqlendürelmeydu.
Islam jem'iyetlirining mal- mülüklirini ularning xeziniliridin bizning xenimizge yötkeshte herqandaq wasitilerni qollinishimiz lazim.
Tuyghuliri tashqa aylan'ghan, exlaqiy we insaniy qimmetlerdin ayrilip qalghan din we siyasetke qarshi turidighan jem'iyetlerni otturigha chiqirishimiz lazim. U halda bu jem'iyetlerning yalghuz arzuliri maddi halawetlirini emelge ashurushtin ibaretla bolup qalidu. Bundaq bolghanda ular her qandaq shekildiki qarshiliq körsitishlerdin ajiz kilidu, aridin uzaq ötmeyla özlirini bizning qolimizda xar halda uchiritidu.
Küch kursiliri qolimizda bolidu, barliq wezipilerge hökümran bolimiz, siyaset bizning terepdarlirimizning qulida bolidu, bu küchimiz arqiliq biz herqandaq waqitta qarshimizgha chiqidighanlarni ularning öz kishiliri arqiliq yoq qiliwiteleymiz.
Her yerge tazilap bolghili bolmighudek derijide parchilinish oruqlirini chachtuq. Jem'iyetlerning maddiy we milliy menpe'etliri otturisida tipishishni meydan'gha keltürduq, ularning jem'iyetliride diniy we milliy düshmenlik otlirini yaqtuq, yigirme esirdin biri shu xil otlarni tutashturushqa küchimizni serp qilip kiliwatimiz. Shuning üchün biz qoshulmay turup héchqandaq dölet yene bir dölet bilen bizge qarshi birlishelmeydu. Chünki döletlerning heriketlinishige kapaletlik qilidighan qozghatquch bizning qolimizda.
Allah bizni dunyagha hökümran bolushimiz üchün teyyarlidi, bashqa milletlerde tépilmaydighan ewzellik we alahidiliklerni bizge berdi. Eger ularning ichide danalar bolghan bolsa idi, bizge qarshi turalighan bolatti.
Bezi qalaymighan tuyghularni yoqitishning ornigha ularni ghayilirimiz üchün xizmet qildurishimiz, bashqilarning pikirlirini ilkimizge élishimiz we uni boghup tashlashning ornigha menpe'etimizge oyghun halda terjime qilishimiz lazim.
Jama'etchilikni saghlam tepekkur qilish küchidin mehrum qilishimiz lazim. Qaysi wedilerni emelge ashurghili bolidighanliqi, qaysilirini emelge ashurush imkansiz ikenliklirini ayriyalmighudek halgha kilip, bizning yalghan bayanlirimizgha özgermes heqiqetler süpitide yépishishlirini qolgha keltürishimiz kérek. Biz shundaq bir hey'et teshkillishimiz lazimki uning ezaliri xelqning arisigha kirip ulargha wedilerni yaghduriwétidighan parqiraq, hayajanlanduridighan nutuqlarni sözleshliri kérek. Yene xelqning arisida ularning siyasetni chüshenmeydighanliqini, yaxshisi uni öz ehlige tashlap birish qarishini tarqitishimiz lazim.
Jem'iyette qarimu qarshi pikirlerni köpeytimiz, hisyat we shehwaniyliqni birinchi pilan'gha qoyimiz.
Barliq döletlerge suzulghan we pütün dölet hökümdarliri ita'et qilidighan yüksek hökümet idarisi qorup chiqimiz.
Sana'et we tijaretni konitrolliqimiz astigha élishimiz, kishilerni hakawur, israpxor we boshangliq qatarliqlargha adetlendürishimiz, ma'ashlarni yuqirilitip, qezrni asanlashturush we ösümni hessilep köpeytish üchün heriket qilishimiz lazim. Shundaq qilghanda barliq milletler bizning aldimizgha sejde qilghan halda kilidu.
Körinishte qelbimizdiki sirtqa chiqarmay, zulumgha qarshi turghan, zalimlarni eyiplep, erkinlikni hémaye qilghan boliwalimiz.
Intayin az qismini hésabqa almighanda barliq metbu'at bizning qolimizda. Biz uni xelqni tesirlendürgüdek shekilde qollinimiz. Xelq metbu'at sewebi bilen heqiqetlerdin yiraq qalidu, menpe'etlirini bashqa jaylardin izdeydu, hemishe shehwet we lezzet qoghlap, aldirash ötidu.
Hökümdarlar bizning permanlirimizgha asiyliq qilishqa xélila ajizliq qilidu; Chünki ular türme yaki tuyuqsizla yoq bolup kitishning ularning ichidin isyankarlarning teqdiri ikenlini ubdan bilidu, shuning üchün ular bizge qattiq ita'et qilidu, menpe'etlirimizni bar küchliri bilen hémaye qilidu.
Pilanlirimizning muddettin ilgiri ashkara bolup qalmasliqi we waqti kilishtin ilgiri ijtima'iy küchlernimu weyran qiliwetmeslik üchün heriket qilimiz.
Özimiz xalighan kishilerni hoquq béshigha chiqirish üchün, awaz birish we mutleq köp sanliq sistimisini biz yolgha qoyduq. Elwette jama'et pikrini shulargha awaz biridighan ehwalgha ekilip bolghandin kéyin shundaq qilduq.
A'ilini parchilaymiz we her birining isyan qilishi üchün ulargha özlük rohini singdürimiz. Imtiyaz sahibilirining yuqiri menseplerge örlep kitishigimu tosalghuluq qilimiz.
Hakimiyet béshigha échilip ketmigen emma deptiri qara kishilerla yitip kileleydu, ular sirlirining échilip kitishi we setchilikke qilishtin qorqqan halda bizning permanlirimizni bijandil ijra qilidu. Shuningdek yene küchsiz, toxu yürek bashliqlarni otturigha chiqirimiz.
Paydisi bar, dep qarighan barliq inqilab we qozghilanglargha yaridem birimiz.
Ghayilirimizge yitish üchün yushurun küchlirimizni qorup chiqtuq. Sirlirimizdin xewiri yoq teleysiz insanlar kilip uninggha eza bolidu, ishnidu, biz bolsaq ulargha téximu küchlük shekilde hakim bolduq we ularni xizmetlirimiz üchün boysundurduq.
Allahning tallan'ghan bendilirining parchilinip kitishi ajizliq emes, belki némettur. Chünki shu parchilinish bizni dunyaning xujayinliqliqigha élip bardi.
Barliq neshriyat organliri bizning qolimizda bolidu, insaniyet pikiri heqqidiki tebirler bizning hökümetlirimizning qolida bolidu, pikrimizge xilapliq qilghan her qandaq neshiriyat orginini qanun namidin taqiwétishke heriket qilimiz.
Her biri ghayilirimiz üchün xizmet qilidighan oxshimighan tür we uslublarda gézit we zhurnallirimiz bolidu.
Bizning sirtimizdiki kishilerni shertsiz shekilde uyun-tamasha, ammiwi kulublar, sen'et, jinisiy munasiwet we zeherlik chikimlikler bilen aware qilishimiz lazim. Bundaq qilghanda biz bilen talishidighan'gha, pilanlirimizgha qarshi turidighan'gha waqit tapalmay qalidu.
Kollikitip sheklidiki barliq nersilerni yoqitip tashlaymiz. Bu basquchni unwérsititlarni özgertishtin bashlap, ularni özimizning özgiche pilanlirimiz buyiche qaytidin qorup chiqimiz.
Yolimizgha tosqunluq peyda qilghanlarni intayin qattiq qolluq bilen bir terep qilimiz.
Tesir da'irimizni kéngeytish üchün masunlarning tarmaqlirini hemme yerge achimiz.
Hakimiyet qolimizgha ötken chaghda zéminda bizning dinimizdin bashqa dinlarning mewjut bolup turishigha yol qoymaymiz.


Pikir we eqidilerning yiltizliri:


Sehyunizm özgirip ketken tewrat bilen oxshash derijide qedimiylikke ige bolup, u bashtin tartipla yehudiylardiki milletchilik rohini oyghitip kelgen. Hértzl herikiti bolsa qedimqi sehyunizm herkitining yéngilinishi we qaytidin tertipke sélinishidur-xalas.
Sehyunizm özgirip ketken tewrat we télmudning rohigha asasen pa'aliyet élip baridu. Emma shunimu ishare qilip ötüsh zörürki, ularning bir qanchilighan kattiwashliri dinsizlardin idi. Ularning qarishidiki yehudiyliq peqet siyasiy we iqtisadiy arzulirini ishqa ashurushtiki perdidin bashqa nerse emes.
Yehudiylarning köpinchisi télmudni özlirining diniy desturi, dep hésablaydu. Télmud yehudiylarning rahibliri we fiqhiy alimlirining izdinishliridin terkip tapqan bir kitab bolup, uning omumiy we xususiy hayatning da'irisi sizip chiqilghan. Uningda yene ularning ijtima'iy we siyasiy weziyetlirini aqlaydighan, özliri we kelgüsi ewladlirining qelbide insaniyet jem'iyitini pes körüsh, uningdin intiqam élish, kishilerning mallirini naheq yiwélish, ularning janliri, izzet- abruyliri, mal-mülüklirini tartiwélish we yehudiylardin bashqilarning qanlirini bir qisim diniy pa'aliyetlerde istimal qilish üchün éqitish qatarliqlarni rawa köridighan telimat we ehkamlarmu mujessemlen'gen; Chünki fesih künidiki pitir ximirdin qilin'ghan tamaq yaki bashqa nersilerge insanning qénidin bir tamche qoyilidu.


Tarqilishi we tesir da'irisi:


Sehyunizm xelq'araliq yehudiyliqning siyasiy yüzidin ibaret bolup, u yehudiylar özlirige teswirligen'ge oxshash "yüz qolluq hindiy ilahiy fishnu" gha oxshaydu. Chünki sehyunizmningmu dunyadiki hökümet apparatlirining köpinchiside uning menpe'eti üchün pa'aliyet élip baridighan idare qilghuch qoli bar.
Isra'ilni yitekleydu, uning üchün pilan tuzidu.
Masunlar sehyunizmning telimat we körsetmiliri buyiche heriket qilidu, uning bashliq we mutepekkurliri uninggha boysunidu.
Sehyunizmning amérika we yawrupalarda qarimaqqa bir- birige qarimu qarshidek körinidighan, emeliyette dunya yehudiylirining menpe'eti üchün pa'aliyet élip baridighan yüzligen jem'iyetliri bar.
Sehyunizmning küchini derijidin tashqiri mubalighe qiliwatqanlarmu bolghandek, uninggha sel qaraydighanlarmu bar. Elwette bu ikki xil qarashning her ikkilisi toghra emes. Mesilining heqiqiy yüzi tetqiq qilin'ghanda shu nerse otturigha chiqiduki, yehudiylar zamanimizda qa'ididin sirt bir xil üstünlükte yashimaqta.

Yuqiriqilardin shu nerse aydinglishiduki: sehyunizm pelestindiki yehudiy döliti arqiliq pütün dunyagha hökümran bolushni meqset qilidighan irqchi, siyasiy heriket bolup, ismi pelestindiki sehyun téghining ismidin élin'ghan. Bu heriket tewrat we insaniyet jem'iyitini pesleshtürüshke, yehudiylardin bashqa milletlerdin intiqam élishqa qiziqturidighan télmudning telimatlirini asas qilidu. Yehudiylar özlirining weyran qilghuch prinsiplirini «sehyun hökümaliri desturliri» namida qanunlashturghan. Bu qanun heqiqetmu dunya tarixidiki eng xeterlik qararlarni öz ichige alidu.

*«din, mez'heb we pikir éqimliri qisqiche ansklopidiyesi»din a.Qarluqiy terjimisi

menbe: http://www.xjklmy.net/bbs/Default.asp
*****************************************