غەززەدە ئۇرۇش توختۇتۇش كېلىشىمى

ئىسرائىلىيىنىڭ غەززەنى قامال قىلىشىدىكى مەقسىدى ــ ‹خاماس›نى تەنھا قالدۇرۇپ، ئۇنى تەختتىن چۈشۈشكە مەجبۇرلاش.
غەززە رايونى گەرچە ‹خاماس›نىڭ كونتىروللىقىدا بولسىمۇ، ئەمما چېگرا رايون ۋە ئاساسىي تەمىناتنىڭ ھەممىسى ئىسرائىلىيىنىڭ كونتىرولىقىدا بولدى

غەززەدە ئۇرۇش توختىتىش كىلىشىمى


شىنجاڭ خەلق رادىئو ئسىتانسىسى خەۋەرلەر تورى خەۋىرى:


شۇ جاي ۋاقتى مۇشۇ ئاينىڭ 19- كۈنى (2008-يىلى 6-ئاينىڭ 19-كۈنى) ئەتىگەن سائەت 6 دە، ئىسرائىلىيە بىلەن خاماس باشچىلىقىدىكى پەلەستىندىكى ھەر قايسى قۇراللىق گۇرۇھلارنىڭ ئۇرۇش توختۇتۇش كېلىشىمى ئۈنۈمگە ئىگە بولدى. ئىككى تەرەپ پۇرسەتنى قولدىن بېرىپ قويۇشنى خالىمىدى. خاماس ئۇرۇش توختۇتۇشتىن بىر قانچە سائەت ئىلگىرى، ئىسرائىلىيە تەۋەلىكىگە 50 نەچچە مىناميوت ئوقى ئاتتى، ئىسرائىلىيە ئارمىيىسىمۇ دەرھال ئۇنىڭغا 2 نۆۋەت ھاۋادىن ھۇجۇم قىلىپ، قارشى تەرەپنىڭ بىر ئادىمىنى ئېتىپ ئۆلتۈردى. بۇ گازا ۋەزىيىتىنىڭ ھەقىقىي كۆرۈنۈشى. ئىككى تەرەپ ھەم ئۇرۇش توختۇتۇشنى ئۈمىد قىلىدۇ ھەم قارشى تەرەپكە ئىشەنگۈسى كەلمەيدۇ ۋە تەن بەرمەيدۇ.

مەزكۇر كېلىشىمنىڭ ئۈنۈملۈك مۇددىتى 6 ئاي بولۇپ، ئىئوردان دەرياسىنىڭ غەربىي قىرغىقىنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ. ئۇرۇش توختۇتۇپ ئۈچ كۈندىن كېيىن، ئىسرائىلىيە تەرەپ قامال قىلىشنى نىسبەتەن قويۇۋېتىپ، نۇرغۇن تۇرمۇش بويۇملىرى، خام ماتىرىيال قاتارلىق ماددىي ئەشيالارنىڭ گازا رايونىغا كىرىشىگە روخسەت قىلدى. ئىككى تەرەپ مىسىرنىڭ مۇرەسسەلەشتۈرۈشى نەتىجىسىدە، ئەسىرگە چۈشكەن ئىسرائىلىيە ئەسكىرى شارىتنى قويۇپ بېرىش، گازا چېگرا ئېغىزىنى ئېچىۋېتىش، پەلەستىنلىك مەھبۇسلارنى قويۇپ بېرىش قاتارلىق مەسىلىلەر توغرىسىدا سۆھبەتلەشتى ھەمدە گازا چېگرىسىدىكى قۇرال- ياراغ ئەتكەسچىلىكىنى كونتىرول قىلىشقا ئاساسەن، لافا چېگرا ئېغىزىنى تەدرىجىي ئېچىۋەتمەكچى بولدى.

ئىسرائىلىيە بىلەن پەلەستىن 1993- يىلى تىنچلىق سۆھبىتى ئۆتكۈزۈشنىڭ مۇھىملىقىنى ئۆز ئارا تونۇپ يېتىشكەن ھەمدە سۆھبەتنى قانات يايدۇرغان. سۆھبەت داۋامىدا مەنپەئەتىگە چېتىلىدىغان يادرولۇق مەسىلىلەرنىڭ كۆپىيىشىگە ئەگىشىپ، ئۇلارنىڭ تىنچلىق سۆھبىتىنى داۋاملاشتۇرۇشى تەسكە چۈشۈپ قالغان.

پەلەستىن 8 يىل ئىلگىرى (2000-يىلى) 2- قېتىم «قوزغىلاڭ» كۆتەرگەنلىكتىن، تىنچلىق سۆھبىتى ئۈزۈلۈپ قالغان. 2005- يىلى ئابباس تەختكە چىققاندىن كېيىن، ئىسرائىلىيە - پەلەستىن مۇناسىۋىتىدە ياخشىلىنىش بولدى.
‹خاماس› ئالدىنقى يىلدىكى سايلامدا تەختكە ئولتۇرغاندىن كېيىن، ئۇنىڭ ‹فاتاخ› بىلەن بولغان زىددىيىتى كەسكىنلىشىپ كەتتى ھەمدە بۇلتۇر 6- ئايدا ‹خاماس› قۇراللىق كۈچلىرى گازا رايونىنى ئىگىلىۋېلىپ، پەلەستىن كونتىروللىقىدىكى رايوننى ئىككىگە پارچىلاپ، پەلەستىن دائىرلىرىنى پەقەت غەربىي قىرغاقنىلا كونتىرول قىلىشقا قىستىدى، ‹خاماس› تېخىمۇ كەسكىنلىشىپ، ئىسرائىلىيىگە ھۇجۇم قىلىپ، ئوتتۇرىچە ھەر ئايدا 250 راكىتا بومبىسى ئاتتى.
ئىسرائىلىيە بۇلتۇر 6- ئايدا گازانى قامال قىلدى ھەمدە ئۇنىڭغا قاتتىق قايتارما زەربە بەردى، ئەمما ئاھالىلەر رايونىغا راكىتا قويۇپ بېرىشى دېگەندەك ياخشى تەدبىر بولماي قالدى. ئىسرائىلىيە ئارمىيىسى بىر يىلدىن بۇيان 400 نەچچە قېتىم قايتارما زەربە بېرىپ، 400 نەچچە ئادەمنى ئېتىپ ئۆلتۈردى، بىر مىڭ 500 دىن كۆپرەك ئادەمنى يارىلاندۇردى، خاتا ھۇجۇم قىلىش ئەھۋاللىرىمۇ كۆپ كۆرۈلدى ھەمدە ئۆلگەن ۋە يارىلانغانلارنىڭ يېرىمىگە يېقىنى ئادەتتىكى پۇقرالار بولدى.

ئىسرائىلىيىنىڭ گازانى قامال قىلىشىدىكى مەقسىدى ــ ‹خاماس›نى تەنھا قالدۇرۇپ، ئۇنى تەختتىن چۈشۈشكە مەجبۇرلاش.
گازا رايونى گەرچە ‹خاماس›نىڭ كونتىروللىقىدا بولسىمۇ، ئەمما چېگرا رايون ۋە ئاساسىي تەمىناتنىڭ ھەممىسى ئىسرائىلىيىنىڭ كونتىرولىقىدا بولدى.
بۇنىڭ ئىچىدە ئەڭ جاپاغا قالغىنى يەنىلا ئىككى تەرەپتىكى ئامما. بولۇپمۇ گازا رايونىدىكى بىر مىليون 500 مىڭ ئامما ‹خاماس›نىڭ ئىسرائىلىيە ئارمىيىسىنىڭ قامال قىلىشىغا ۋە ھۇجۇم قىلىشىغا تاقابىل تۇرۇشىدىكى پىچكىسى بولۇپ قالدى.
‹خاماس› 1- ئاينىڭ ئاخىرى، جەنۇبىي قىسىمدىكى لافا پاسىل تېمىنى پارتلىتىپ ئاچقاندا، 700 مىڭ ئاھالە مىسىرغا بۆسۈپ كىرىپ مال سېتىۋالدى ھەمدە پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ قۇرال- ياراغلىرىنى تولۇقلىۋالدى. بۇ خىل كونتىروللىقىنى يوقاتقان ۋەزىيەت تۈرلۈك زىددىيەتلەرنى يەنىمۇ كەسكىنلەشتۈرىۋەتتى.
«كوللىكتىپ جازالاش» كوللىكتىپ قارشىلىق كۆرسىتىشنى كەلتۈرۈپ چىقاردى.
خەلقئارا جەمئىيەت گازا رايونىدىكى ئىنسانپەرۋەرلىك كىرزىسى ۋە ئىسرائىلىيە تەرەپ بىلەن ‹خاماس›نىڭ زور بېسىملارغا بەرداشلىق بېرىۋاتقانلىقىغا ئالاھىدە دىققەت قىلدى.

ئامېرىكا زۇڭتۇڭى بوش تەختتىن چۈشۈشتىن بۇرۇن، ئىسرائىلىيە بىلەن پەلەستىننىڭ تىنچىلىق شەرتنامىسى ئىمزالىشىنى ئۈمىد قىلدىغانلىقىنى بۇلدۇردى. گەرچە ئىسرائىلىيە بىلەن پەلەستىننىڭ تىنچلىق سۆھبىتىدە مۇئەييەن دەرىجىدە ئىلگىرىلەشلەر بولغان بولسىمۇ، ئەمما پەلەستىن زېمىنىنىڭ يېرىمى دېگۈدەك ‹خاماس›نىڭ قولىدا بولغانلىقى ئۈچۈن، بۇ - تىنچلىق سۆھبىتىنى ئېلىپ بېرىش ۋە پەلەستىن دۆلىتى قۇرۇشتىكى ئەڭ زور توسالغۇ بولۇپ قالدى، ‹خاماس› پەلەستىن دائىرىلىرى ئالدىدا ئۆز خاتالىقىنى تونۇش يۈزىسىدىن سۆھبەت ئۆتكۈزۈشنى خالايدىغانلىقىنى بىلدۈرگەندە، پەلەستىن دائىرىلىرى ‹خاماس›نىڭ جەزمەن گازا رايونىدىن ۋاز كېچىشىنى تەلەپ قىلدى، ئۇنداق بولمايدىكەن ئۇلارمۇ مىسىرنىڭ مۇرەسسەلەشتۈرۈشىدىكى گازادا ئۇرۇش توختۇتۇش سۆھبىتىگە قاتناشمايدىغانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويدى.

ئىسرائىلىيىنىڭ ئىچكى قىسمىدا گازا رايونىدا ئۇرۇش توختۇتۇشقا بولغان ئىختىلاپلار نىسبەتەن ئېغىر. چۈنكى بۇ ‹خاماس›نىڭ قانۇنلۇق ئىكەنلىكىنى ئېتىراپ قىلغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ.

خەلقئارا جەمئىيەت گازادا ئۇرۇش توختۇتۇشنى كەڭ كۆلەمدە قوللايدۇ. ئەمما، ئامېرىكا ‹خاماس›نىڭ مۇددىئاسىدىن گۇمان قىلىدىغانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، ئۇنى يەنىلا «تېررورلۇق تەشكىلات» دەپ قارىدى.

ئىسرائىلىيە زۇڭلىسى ئولمېرىت مۇشۇ ئاينىڭ 18- كۈنى ئاگاھلاندۇرۇپ: «ئۇرۇش توختۇتۇش كېلىشىمى ‹ناھايىتى ئاجىز ئىكەن›، بەلكىم قىسقا مۇددەتلىك بولۇپ قىلىشى مۇمكىن، قان شورىغۇچى تېررورچى ئۇنسۇرلارغا ھېچقانداق ئۇمىد باغلىماسلىق كېرەك» دېدى. ھەمدە «ناۋادا ئۇرۇش توختۇتۇش كېلىشىمى ئەمەلگە ئاشماي قالسا، ئىسرائىلىيە ئارمىيىسى بەلكىم گازاغا ھۇجۇم قىلىپ ئىشغال قىلىۋېلىشى مۇمكىن» دېدى.
ئۇرۇش توختۇتۇش كېلىشىمىگە قارشى تۇرىدىغان مۇئاۋىن زۇڭلى لامىندىن مۇنداق دېدى: «گازا مەسىلىسى ئەڭ ئاخىرى قۇرال كۈچىگە تايىنىپ ھەل قىلىنىدۇ. شۇ چاغدا تېخىمۇ كۆپ بەدەل تۆلىنىدۇ».

ئۈچ تەرەپنىڭ گازادا ئۇرۇش توختۇتۇشقا قارىتا ئايرىم پىلانى بار. ئۇنىڭ ئىستىقبالى ئىنتايىن ئاجىز، ئۇنىڭ ئۈستىگە خوشاللىنارلىق ئەمەس.
ئىككى تەرەپ ئالدىنقى يىلى 11- ئايدا، گازادا ئۇرۇش توختۇتۇش كېلىشىمى ئىمزالىدى ھەمدە نەچچە ھەپتە ئىجرا قىلدى. ئىككى تەرەپنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى ئۆزگىرىش شۇنداقلا چەكتىن ئاچقان ئۇنسۇرلارنىڭ ھەر قانداق سۈركۈلۈشلىرى سوغاق ئۇرۇشنى قايتا شەكىللەندۈرۈشى مۇمكىن ئىدى.

ھالبۇكى، ئۇرۇش توختۇتۇش ئوتتۇرا شەرقنىڭ تىنچلىق سۆھبىتى ۋەزىيىتىنىڭ ئاكتىپ ئىنكاسى بولۇپ، كىشىلەر ئىككى تەرەپنىڭ ئومۇمىيلىقنى نەزەردە تۇتۇپ، ‹خاماس›نىڭ شۇنىڭدىن ئېتىبارەن تىنچلىق سۆھبىتى، ئاھالىلەرگە بولغان مەسئۇلىيەتنى ئۈستىگە ئېلىپ خەلقئارالىق تەنھا قالدۇرۇشتىن قۇتۇلۇپ، سۆھبەتلىشىش ئارقىلىق گازا كىرزىسىنى ھەل قىلىشىنى ئۈمىد قىلدى.
بۇ ئىسرائىلىيە- پەلەستىن توقۇنۇشىنى ھەل قىلىشتىكى بىردىنبىر ئۈمىد يولى.


تەرجىمان: ئامىنە

2008-06-23 10:53:07

مەنبە
http://arch.yulghun.com/bbs/viewthread.php?action=printable&tid=3670
ــــــــــــــــــــــــــ