مەھمۇد دەرۋىش شېئىرلىرى

شائىر مەھمۇد دەرۋىش 1942 - يىل پەلەستىندە تۇغۇلغان.
ئۇ 1961-، 1965-، 1966-، 1969-يىللىرى ئۇدا 5 قېتىم ئىسرائىلىيە دائىرىلىرى تەرىپىدىن قولغا ئېلىنغان بولۇپ، 1970-يىلى موسكۋاغا ئوقۇشقا بېرىپ قايتا پەلەستىنگە قايتمىغان.
2008 - يىلى 9 - ئاۋغۇست (شەنبە) كۈنى ۋاپات بولغان.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ


مەھمۇد دەرۋىشنىڭ شېئىر توپلاملىرىدىن:


(1) «قاناتسىز قۇشقاچلار» (1960-يىل)،
(2) «زەيتۇن ياپراقلىرى» (1964-يىل)،
(3) «پەلەستىنلىك ئاشىق» (1966-يىل)،
(4) «كېچىنىڭ ئاخىرى» (1967-يىل)،
(5) «سۆيۈملىكىم ئۇيقۇسىدىن تۇرماقتا» (1970-يىل)،
(6) «سۆيىمەن سېنى ياكى سۆيمەيمەن» (1972-يىل)،
(7) «تويلار» (1976-يىل)،
(8) «يۈكسەك سايىگە مەدھىيە» (1982-يىل)،
(9) «ئاز-تولا گۈل» (1985-يىل)،
(10) «ئىستىگىنىمنى كۆرىمەن» (1990-يىل)،
(11) «ئون بىر پلانېت» (1993-يىل) ... قاتارلىقلار بار.

شائىرنىڭ شېئىرلىرى نۇرغۇن چەتئەل تىللىرىغا تەرجىمە قىلىنغان



مەھمۇد دەرۋىش (1941-2008) شېئىرلىرى




******************
دادا، مەن يۇسۇف
******************


تۇققانلىرىم خالىمايدۇ
ئۆز ئارىسىدا
قىرىنداشلىق دىگەن سۆز يوق
ئۇلار قامۇسىدا
چېقىۋالار ئەپنى تاپسا
ھەممە تۇققۇنۇم
ئۆلۇپ كەتسە دەيدۇ
مىنى ھەممە كاللىسدا،

ماختىماق بولۇپ تىلەشمەكتە
ماڭا ئۆلۇمنى
قۇلۇپلاپ قۇيۇشتىغۇ ! مەنسىز ئۆيۇڭنى
ئېتىزلاردىن ،باغچىلاردىن قۇغلىدى مىنى
زەھەرلەپمۇ ئۇلگۇردى يىمەكلىرىمنى

ئۇيۇنچۇقۇم بۇزۇلۇپ كەتتى
ئۇلار قولىدا
باھار بايرىمى ئۆتۇپ كەتتى
يەنە بىر قېتىم
ھەسەت قىلدى، قەستلەشتى
مىنى ھەم سىنى
نىمە قىلىپ تاشلىغانتىڭ
دىگىنە قېنى؟

كىپىنەكلەر قونۇشاتتى
مىنىڭ قولۇمغا
باشاقلارمۇ قۇيۇلاتتى
مىنىڭ قوينۇمغا
ئۇچارلىقلار سايرىشار
مىنىڭ دولۇمدا
نىمە قىلىپ تاشلىدىممەن
دىگىنە قېنى؟

دادا
زادى نىمە ئۇچۇن شۇنچە كۇلپەتلەر
يۇسۇف دەپ ئىسىم قويدۇڭ
نىمىشقا ماڭا؟
تۇققانلىرىم
قۇدۇققا تاشلاپ
بۆرە يىدى دەپ
باردىغۇ ساڭا؟!
بۆرە رەھىمدىل قېرىنداشلاردىن
بۆرە رەھىمدىل بىر تۇققانلاردىن
زادى نىمە كۇلپەت دىگىنە ماڭا،

قەدىرلىك دادا!
دەپ قويدۇڭمۇ يا ئۇلۇغ سىرىمنى
بىر چاغلاردا
«كۆردۇم مەن ئون بىر يۇلتۇزنى
قۇياش ۋە ئاينى
كۆردۇم مەن بۇلارنىڭ سەجدە قىلغىنىنى،(1)
دادا
دەپ سالدىڭمۇ سەن
بىر كىملەرگە مۇشۇ گىپىمنى»
★★★★★

---------------
ئىزاھات:
(1) سۇرە يۇسۇف 4- ئايەتنىڭ بىر قىسمى
ئەرەبچىدىن ئۇيسۇن تەرجىمسى
***** (2006\10\16 سەھەر ) *****



*************
ئانامنىڭ ئۇيىدە
*************


ئانامنىڭ ئۆيىدە سۈرىتىم ماڭا قاراپ سۆزلىگىلى تۇردى
ئۇ توختىماستىن سۇئال سورايتتى
ئەي مىھمىنىم سەن مەنمۇ؟
كۆزەينەك تاقىماستىن
سومكا كۇتەرمەستىن
سەن مىنىڭ 20 ياشقا كىرگەن ۋاقتىممۇ؟

سېپىل تاملىرىدىكى تۆشۇكلە رساڭا يىتەرلىك
ساڭا يۇلتۇزلار مەڭگۇ كۈتۈشنىڭ نىمىلىكنى ئۈگىتىپ قويىدۇ!

(مەن مەڭگۈلۈك؟! دەپ ئوز ئۇزەمگە پىچىرلىدىم)
ئەي مىھمىنىم سەن مەن ئىلگىرى بىرگە بولۇپ باققانمۇ؟!
بىزدىن كىم ئۆزىدىن تانالىسۇن!
ھورۇن ئاتنىڭ قېشىڭدا قالدۇرغان ئىزى ئىسىڭدىدۇ؟
ياكى سۈرەتتە گۈزەل چىقاي دەپ ھۆسىن تۈزەشتە يوق قىلىۋەتتىڭمۇ؟
سەن مەنمۇ؟!
ئەنقانىڭ قانىتى قەدىمىي نەي بىلەن تېشىلگەن يۈرىكىڭ ئېسىڭدىدۇ؟!
ياكى يولۇڭنى ئۆزگەرتىش بىلەن يۈرىكىڭنىمۇ ئۆزگەرىتتىڭمۇ؟!

مەن شۇنداق دىدىم

مەن سەندۇرمەن
«باغچىلاردا ئېسىقلىق بنەپىس گۈللەرنى تىنچلىق، ئىھتىرام بىلەن ئۈزگىنىمنى غايىپلىق كۆرسە
نىمە بولۇپ كىتەر» دىگەننى كۆرۇش ئۈچۈن مەن تاملاردىن چىقىپ كەتتىم!

ئۇ شۇنداق دىدى
خاتىرجەم قايتىپ كەل …

مەن !
تەگسىزلىكنىڭ چۇڭقۇرلۇقىنى قىياس قىلاي دەپ
كۆرەلمىگەن نەرسىلەرنى كۆرەي دەپ
مەن تاملاردىن چىقىپ كەتتىم
★★★★★

***************
ئۇيسۇن تەرجىمىسى
***************



*******************************
ئەي، ئۆتكۈنچى سۆزلەر ئارا ئۆتكۈچىلەر
*******************************


ئىسمىڭلارنى ئېلىپ كېتىڭلار
دېڭىزنىڭ كۆكلىكىدىن، ئەس قۇملىرىدىن خالىغانچە ئوغۇرلىۋېلىڭلار
رەسىملەرگە خالىغانچە چۈشىۋېلىڭلار
ئاسمان ئۆگزىسى زېمىنىمىزنىڭ تاشلىرى بىلەن قانداق قۇرۇلىدۇ
بۇنى بىلمەيدىغانلىقىڭلارنى بىلىپ كېتىڭلار
ئەي، ئۆتكۈنچى سۆزلەر ئارا ئۆتكۈچىلەر
سىلەردىن قىلىچ، بىزدىن قېنىمىز
سىلەردىن پولات ۋە ئاتەش، بىزدىن گۆشىمىز
سىلەردىن يەنە بىر تانكا، بىزدىن تاش
سىلەردىن گاز بومبىسى، بىزدىن يامغۇر
كۆك ۋە ھاۋاغا قانچىلىك ئېھتىياجلىق بولساڭلار بىزمۇ شۇنچىلىك ئېھتىياجلىق
قېنىمىزدىن نېسىۋەڭلارنى ئېلىپ كېتىڭلار
كەچلىڭ ئولتۇرۇشىڭلارنى ئوينىۋېلىپ كېتىڭلار
بىز شېھىتلىرىمىزنىڭ گۈلىنى پەرۋىش قىلىشقا ئېھتىياجلىق
بىز قانداق خالىساق شۇنداق ياشاشقا ئېھتىياجلىق!
ئەي، ئۆتكۈنچى سۆزلەر ئارا ئۆتكۈچىلەر
ئاچچىق توزاڭدەك، نەردىن ئۆتسەڭلار ئۆتىۋېرىڭلار
شۇغىنىسى ئارىمىزدىن ئۇچار ھاشارەتلەردەك ئۆتمەڭلار
زېمىنىمىزدا بىزنىڭ قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلىرىمىز بار
بىز ئۆستۈرۈش كېرەك بولغان
ھەم تېنىمىزنىڭ شەبنەملىرىدە سۇغۇرۇش كېرەك بولغان بۇغدىيىمىز بار
بۇ يەردە سىلەر رازى بولمايدىغان نەرسىلىرىمىز بار: تاش... ياكى خىجىللىق
خالىساڭلار ئۆتمۈشنى نەپىس بويۇملار بازىرىغا ئاپىرىڭلار
خالىساڭلار تورغاي ئىسكىلىتىنى چاقچۇق تەخسىگە ئېلىپ قايتۇرۇپ كېتىڭلار
سىلەر رازى بولمايدىغان نەرسىلىرىمىز بار: كېلەچىكىمىز بار
زېمىنىمىزدا بىزنىڭ قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلىرىمىز بار
ئەي، ئۆتكۈنچى سۆزلەر ئارا ئۆتكۈچىلەر
خامخىياللىرىڭلارنى تاشلاندۇق ئورەككە دۆۋىلەپ قويۇپ كېتىڭلار
ۋاقىتنىڭ ئىستىرىلكىسىنى مۇقەددەس كالىنىڭ قانۇنىغا
ۋەياكى تاپانچا مۇزىكىسىنىڭ ۋاقتىغا قايتا توغرىلاپ قويۇڭلار!
بۇ يەردە سىلەر رازى بولمايدىغان نەرسىلىرىمىز بار، كېتىڭلار
بىزنىڭ سىلەردە يوق نەرسىلىرىمىز بار:
ئۇنتۇشقا ياكى ئەسلەشكە بولىدىغان بىر ۋەتەننى
قان بىلەن بوياۋاتقان بىر خەلقنى قان بىلەن بوياۋاتقان ۋەتىنىمىز بار
ئەي، ئۆتكۈنچى سۆزلەر ئارا ئۆتكۈچىلەر
كېتىدىغان ۋاقتىڭلار كەلدى
خالىغان يەردە ئولتۇراقلىشىڭلار، ئارىمىزدا ئۆلمەڭلار بىراق
زېمىنىمىزدا بىزنىڭ قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلىرىمىز بار
بۇ يەردە بىزنىڭ ئۆتمۈشىمىز بار
تۇنجى ھاياتلىق ئاۋازىمىز بار
بۈگۈنىمىز بار، بۈگۈنىمىز بار، كەلگۈسىمىز بار
بۇ يەردە بىزنىڭ دۇنيالىقىمىز بار... ئاخىرەتلىكىمىز بار
زېمىنىمىزدىن چىقىپ كېتىڭلار
قۇرۇقلۇقىمىزدىن چىقىپ كېتىڭلار... دېڭىزىمىزدىن چىقىپ كېتىڭلار
بۇغدىيىمىزدىن، تۇزىمىزدىن، يارىمىزدىن... ھەممە نەرسىدىن چىقىپ كېتىڭلار
ئېسىمىزنىڭ ئەسلىمىلىرىدىن چىقىپ كېتىڭلار
ئەي، ئۆتكۈنچى سۆزلەر ئارا ئۆتكۈچىلەر!

ئەرەپچىدىن ئەخمەتجان ئوسمان تەرجىمە قىلغان
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ



*************************
ئۆلۈپ كەتكەنلىكىمگە ئىشەندىم
*************************


شەنبە كۈنى ئۆلۈپ كەتكەنلىكىمگە ئىشەندىم
دېدىمكى: بىرنېمە دەپ ۋەسىيەت قالدۇرىشىم كېرەك
ئەمما، دېگۈدەك بىرنېمە تاپالمىدىم
دېدىمكى: ئۆلۈپ كەتكەنلىكىمنى ئۇقتۇرۇش ئۈچۈن
بىرەر دوستنى چاقىرىشىم كېرەك
ئەمما، بىرەر كىشىنى تاپالمىدىم
دېدىمكى: گۆرىمنى تولدۇرۇشقا يول ئېلىشىم كېرەك
ئەمما، يولنى تاپالماي
گۆرۈم مەندىن قۇرۇق قالدى
دېدىمكى: سايىلەرنىڭ ئاخىرقى قۇرىنى يېزىشىم كېرەك
ئەمما، ئۇندىن يېزىقنىڭ ئۈستىگە سۇ ئاقتى
دېدىمكى: بۇندا ھەم شۇئان
بىرنېمە قىلىشىم كېرەك
ئەمما، ئۆلۈككە ياراشقۇدەك بىرەر ئىش - ھەرىكەت تاپالمىدىم
ۋارقىرىدىمكى: بۇ ئۆلۈمنىڭ مەنىسى يوق
سەزگۈ ئەزالىرىدا قالايمىقانچىلىق ھەم بىھۇدىچىلىك
ئۆزۈمنىڭ تولۇق ئۆلۈپ كەتكەنلىكىمگە ئىشەنمەيمەن
بەلكىم مەن يا ئۇنداق ئەمەس، يا بۇنداق
بەلكىم مەن ھاياتلىقتىكى قىسقا تەتىلىنى ئۆتكۈزىۋاتقان
پېنسىيىگە چىققان ئۆلۈكمەن

★★★★★
شائىرنىڭ بۇ يىل نەشىر قىلىنغان ئاخىرقى شېئىرلار توپلىمى «كېپىنەك ئىزى» دىن ئېلىندى، دېمىسىمۇ شائىر 2008 - يىلى 9 - ئاۋغۇست (شەنبە) كۈنى ئۆلۈپ كەتتى.
★★★★★

ئەرەبچىدىن ئە. ئوسمان تەرجىمە قىلغان.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ



****************************
مېنى ئۆلۈك ھالدا ياخشى كۆرىشىدۇ
****************************


بىزدىن چىققان ھەم بىزگە تەۋە ئىدى،
دېيىش ئۈچۈن ئۇلار مېنى ئۆلۈك ھالدا ياخشى كۆرىشىدۇ.
ئەينى قەدەملەرنى ئاڭلىدىم،
يىگىرمە يىلدىن بۇيان كېچە تېمىنى چەكمەكتە.
كېلىدۇ - يۇ، ئىشىكنى ئاچمايدۇ.
بىراق، ئەمدى كىرمەكتە.
ئۇندىن ئۈچەيلەن چىقماقتا: شائىر، قاتىل، ئوقۇرمەن.
شاراب ئىچمەمسىلەر؟ سورىدىم، ئىچىمىز، دېيىشتى.
قاچان ماڭا ئوق ئاتىسىلەر؟ سورىدىم.
ئالدىرىما! جاۋاب بېرىشتى.
رومكىلارنى تىكلىشىپ، خەلقنى كۈيلەشكە باشلىدى.
ماڭا قەست قىلىشنى قاچان باشلايسىلەر؟ سورىدىم.
باشلىۋەتتۇق... نېمە دەپ روھقا ئاياق ئەۋەتتىڭ؟ دېيىشتى.
يەر ئۈستىدە ماڭسۇن دەپ، دېدىم.
يەر قاپقارا تۇرسا، نېمە دەپ ئاپئاق شېئىرنى يازدىڭ؟ دېيىشتى.
چۈنكى يۈرىكىمگە ئوتتۇز دېڭىز قۇيىلىدۇ، جاۋاب بەردىم.
نېمە ئۈچۈن فرانسىيە شارابىنى ياقتۇرىسەن؟ دېيىشتى.
چۈنكى ئەڭ گۈزەل ئايالغا ھەقلىقمەن، دېدىم.
قانداق ئۆلۈشنى خالايسەن؟
تورۇستىن ئېقىۋاتقان يۇلتۇزلاردەك كۆك ھالدا...
شارابتىن يەنە ئىچەمسىلەر؟
ئىچىمىز، دېيىشتى.
شېئىر يېزىشىم ئۈچۈن
ئاستاراق بولىشىڭلارنى
مېنى بىرئازدىن - بىرئازدىن ئۆلتۈرىشىڭلارنى
سورايمەن، دېدىم.

★★★★★
شائىرنىڭ «ئاز-تولا گۈل» (1986-يىل) ناملىق شېئىرلار توپلىمىدىن ئېلىندى.
★★★★★

ئەرەبچىدىن ئە. ئوسمان تەرجىمىسى.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ



ــــــــــــــــــــــــــــــــ
تەشنا بولدۇم ئانامنىڭ نېنىغا
ـــــــــــــــــــــــــــــــ


ئانامغا
تەشنا بولدۇم ئانامنىڭ نېنىغا
تەشنا بولدۇم قەھۋەلىرىگە
تەشنا بولدۇم
ئانامنىڭ سىيلاشلىرىغا!

بالىلىق ئەسلىمەم زورايماقتا
كۈندىن -كۈنگە
ھاياتىمغا ئاشىق مەن، ئاشىق
ئەگەر ئۆلۇپ كەتسەم ناۋادا
يۈز كىلەلمەيمەن
ئانامنىڭ كۆز ياشلىرىغا

★★★

قايتىپ كەلسەم بىر كۈنلىرى مەن
چۈمبەل قىلغىن كىرپىكلىرىڭگە
ئوراپ قويغىن سۆڭەكلىرىمنى
تاپىنىڭدا پاكىزلانغان
ئوتانلارغا - ئوت چۆپلىرىڭگە
پۇتلىرىمنى تېڭىپ قوي مېنىڭ
تال-تال كەلگەن چاچلىرىڭ بىلەن
كۆينىكىڭنىڭ ساڭگىلىغان يىپلىرى بىلەن
.........
.........
تىگىپ كەتسەم يۈرىكىڭنىڭ زىل تارىلىرىغا!

★★★

قايتىپ كەلسەم ئەگەر ناۋادا
تونۇرلىرىڭغا ئوتۇن قىلىۋال
ئۆگزەڭدىكى كىر يايىدىغان
تانا قىلىۋال
مىنىڭ ماجالىم يوق ئۆرە تۇرۇشقا
سىنىڭ دۇئايىڭسىز
قېرىلىق يەتتى
قايتۇرۇپ بەر بالىلىقىمنىڭ چولپانلىقىنى
قارلىقاچلارغا ئەگىشىپ
سىزىۋالاي قايتىش يولۇمنى
سەن كۈتكەن ئۇۋىغا!

★★★

(ئەرەبچىدىن ئۇيسۇن تەرجىمە قىلغان)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مەنبە
http://asrim.cn/ShowPost.asp?ThreadID=460