Erebler bilen tonushush

Erebler bilen tonushush


Erebler - digen bu uqum asasen gherbiy asiya we shimaliy afriqida yashighuchi ereb tilida sözlishidighan, ereb elliri ahalisining asasiy gewdisini teshkil qilghuchi ereb milletler goruhini yaki xelqini körsitidu. Ularning omumi nupusi 250 milyundin ashidu.




Erebler yawrupa érqining hindi-ottura déngiz tipigha kiridu. Biraq ereb yérim arilining jenubi bilen shimaliy afriqidiki erebler ichide nigir érqining terkibimu bar.

Erebler sam-ham tilliri séstimisining sam tilliri guruppisigha tewe ereb tilining köp xil di'aliktini qollunidu.

Ereblerning köpinchisi islam dinining sünni mez'hipige itiqad qilidu, liwan, süriye, pelestin we i'ordaniyediki ereblerning az bir qisimi xiristiyan dinigha itqad qilidu.

Erebler ahalisining köp qisimi soda-tijaret, dihqanchiliq, charwichiliq bilen shughullinidu, bir qisimi nifitliklerde ishleydu.

Erebler esli ereb yérim arilida yashighuchi samlarning eng chong tarmiqi, miladidin ilgirila ikki derya wadisi(missopotamiye), süriye , misir we pelestin qatarliq jaylargha küchüp bérip olturaqlashqan.

Ereblerning qedimki assuriylar, eremler(aramiylar), xana'anlar, finkiyilikler, ibriylar(yehudilar) qatarliq qedimki qebile-quwimlar bilen qandashliq munasiwiti bar.

Hazir erebler nurghun döletlerge olturaqliship qalghachqa, turar jay, yimek-ichmek, kiyim-kichek, toy-merike, ülüm-yitim we turmush orup-adetliri qatarliq jehetlerde bir-biridin periqlinidu. Shundaqtimu ulargha ortaq bolghan islam dini qa'ide-yusunlirigha qattiq emel qilidu. Ularning turar jay, yimek-ichmek,kiyim-kichek,toy-merike, ülüm-yitim, héyit-bayramliri islam dinining tesirige chungqur uchrighachqa , orup-adet , til-yéziq, din, medeniyet qatarliq jehetlerde mu'eyyen ortaqliqni shekillendürgen.

Erebler shanliq medeniyet miraslirigha ige. Erebler islamiyettin kiyin qedimki sherq medeniyitini qubul qilip, dunyagha meshhur bolghan «ereb medinyiti» dep atilidighan shanliq medeniyet yaratqan. Bu xil medeniyet tar menidiki birla ereb medeniyiti emes, belki köp milletke xas, köp qatlamliq medeniyet bulup, edebiyat-sen'et, pelsepe, matimatka, miditsina, tarixshunasliq, xettatliq, binakarliq qatarliq nurghun sahelerni öz ichige alidu. Bular ereb milletliri xelqlirining eqil-parasitining jewhiri bulup hisaplinidu. Buning ichide ereb xelq éghiz edebiyatining enggüshteri, qedimki sherq xelq iposining jewhiri bolghan «ming bir kiche» ereb xelqining dunya medeniyet xezinisige qoshqan zor töhpisi hisaplinidu.

Erebler ruza héyit, qurban héyit, mewlud(hijiriye kalindari buyiche 3-ay), qedri kichisi(hijiriye kalindari buyiche 8-ayning 27-küni), barat kichisi(hijiriye kalindari buyiche 8-ayning 15-16-künidiki tünek kichisi), ashura ayimi (hijiriye kalindari buyiche her yili1-ayning 10-küni shi'e mez'hipidikilerning bayrimi) qatarliq ortaq ötküzilidighan diniy we en'eniwiy héyit bayramliri bar. Bu bayramlar yene islam dinining tarqilishigha egiship islam dinigha itiqad qilidighan gheyri ereb milletliriningmu diniy we en'eniwiy héyit bayramlirigha aylan'ghan.

Erebler hazir islam dinining bashlan'ghan waqti asas qilin'ghan hijiriye yilnamisini ishlitidu. Bu kalindar muhemmed eleyhisalamning mekkidin medinige seper(hijret) qilghan küni, yeni 622-yili 7-ayning 16-künidin bashlinidu. Shunga islam dinigha itiqad qilidighan erebler hem bashqa milletler hilal ay sheklini özige simwul qilidu.

Erebler ‹7› reqemini we aq, yishil rengni ulugh bilidu. Yishil reng chöl-bayawanni üzige makan qilghan erebler üchün hayatliqning we bexit-sa'adetning simwuli hisaplinidu.

Ereblerning isim-familisi uzun bulup, üch-töt bülekke bülinidu. Meslen: seudi erebistanining sabiq padishahi faysalning tuluq ism-familisi - faysal ibn abdul'eziz ibn abdulrahman el se'ud bulup, buning ichide faysal üzining ismi, abdul'eziz atisining ismi, abdulrahman bowisining ismi, se'ud bolsa familisi bulidu.

«dunya milletliri» dégen kitaptin élindi.

Menbe:
Http://bbs.Meshrep.Biz/read.Php?Tid=249&page=e&fpage=1
ــــــــــــــــــــــــــ